Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
thiên hạ.
2
Ngƣời nào làm gƣơng mẫu về chính Đạo, thì giữ đƣợc sự thể tự nhiên của tính mệnh (nghĩa là trời
sinh ra sao thì cứ để nhƣ vậy), cho nên ngón chân có liền nhau cũng không gọi là dính, ngón tay có
mọc nhánh cũng không cho là dƣ, dài không cho là thừa, ngắn không cho là thiếu. Vì vậy mà chân
vịt tuy ngắn, nếu nối cho dài ra thì vịt sẽ đau; chân hạc tuy dài, nếu cắt ngắn đi thì hạc sẽ khổ. Vậy
thì cái gì trời sinh ra dài thì không nên làm cho ngắn lại; cái gì trời sinh ra ngắn thì không nên nối
cho dài ra. Tự nhiên nó nhƣ vậy rồi, có gì đáng ngại mà phải sửa đổi? Nhân và nghĩa chẳng phải là
tính tự nhiên của con ngƣời ƣ? Thế thì tại sao những ngƣời nhân từ lại nhiều ƣu tƣ nhƣ vậy?
Một ngƣời có ngón chân dính nhau, cắt rời ra thì khóc; một ngƣời có ngón tay mọc nhánh, chặt đi thì
gào thét. Hai ngƣời đó hoặc thiếu ngón chân (vì hai ngón dính liền làm một thì kể nhƣ một), hoặc dƣ
ngón tay, cũng đau khổ nhƣ nhau. Những ngƣời nhân từ đời nay đau khổ nhìn nỗi đau khổ của ngƣời
khác. Trái lại những kẻ bất nhân, coi thƣờng những tình cảm tự nhiên (tức lòng thƣơng ngƣời), chỉ
tham phú quí. Nhân và nghĩa không phải là tính tự nhiên của con ngƣời sao? Nhƣng tại sao từ đời
tam đại 574 [9] tới nay ngƣời ta bàn tán ồn ào về chúng nhƣ vậy?
3
Phải dùng cái móc, cái dây (nẩy mực), cái qui (compas), cái củ (thƣớc vuông) để sửa lại, thì tức là
tổn thƣơng bản tính; phải dùng dây thừng dây gai, dùng keo sơn để giữ cho chắc thì đều là làm trái
với thiên chân. Uốn nắn con ngƣời bằng lễ nhạc, vỗ về bằng nhân nghĩa, nhƣ vậy là làm mất cái chân
tính tự nhiên của họ.
Vật nào cũng có cái chân tính tự nhiên; chân tính đó tự nhiên cong thì không phải dùng đến móc, tự
nhiên thẳng thì không phải dùng đến dây, tự nhiên tròn thì không phải dùng đến cái qui, tự nhiên
vuông thì không phải dùng đến cái củ. Cái gì tự nhiên dính nhau thì không phải dùng đến keo sơn,
cái gì tự nhiên cột chắc với nhau thì không phải dùng đến dây thùng, dây gai. Vạn vật tự nhiên sinh
ra mà không biết tại sao; đƣợc bẩm thụ tính này tính nọ mà không biết do đâu. Từ xƣa đến nay vẫn
