Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
nhảy nhót. Đó là chân tính của chúng. Chúng có cần gì đến đài cao, chuồng rộng đâu.
Một hôm Bá Lạc 594 [1] bảo: “Tôi khéo nuôi ngựa”, rồi đốt, hớt lông chúng, gọt và đánh dấu móng
chúng, làm chuồng có sàn gỗ cho chúng ở. Mƣời con có hai ba con chết. Ông bắt chúng chịu đói chịu
khát, phải chạy nƣớc kiệu, phải phi, dùng cái ách bắt chúng đứng yên thành hàng, dùng hàm thiếc
khóp mõm chúng, dùng roi quất vào mông chúng, và ngựa chết già nửa.
Ngƣời thợ gốm đầu tiên bảo: “Tôi khéo nặn đất sét”, rồi dùng cái qui để làm hình tròn, cái củ để làm
hình vuông. Ngƣời thợ mộc đầu tiên bảo: “Tôi khéo làm đồ gỗ”, rồi dùng cái móc để làm hình cong,
cái dây để làm hình thẳng. Bản tình của đất sét, gỗ có hợp với cái qui, cái củ, cái móc, sợi dây thừng
không? Vậy mà đời sau khen Bá Lạc khéo nuôi ngựa, thợ gốm khéo nặn đất sét, thợ mộc khéo làm
đồ gỗ. Hạng ngƣời muốn cai trị thiên hạ cũng làm nhƣ vậy đó.
2
Tôi cho rằng ngƣời khéo cai trị thiên hạ không hành động cách ấy. Bản tính con ngƣời không thay
đổi. Dệt vải để mặc, cày ruộng để ăn, ai cũng có chung tính đó, mà hồn nhiên, không thiên tƣ. Nhƣ
vậy gọi là “thiên phóng”: để mặc thiên nhiên.
Thời đại chí đức [đức đƣợc hoàn toàn], ngƣời nào cũng bƣớc chậm chạp, ung dung, mắt nhìn thẳng
đằng trƣớc. Thời ấy trong núi không có đƣờng mòn, trên chằm không có thuyền, không bắc cầu. Vạn
vật cùng sống với nhau, không xâm phạm nhau. Cầm thú thành đàn, thảo mộc sum xuê. Cho nên có
thể cột một sợi dây nhỏ dắt cầm thú đi chơi, có thể leo lên cây nhìn tận ổ con quạ 595 [2] , con chim
khách.
Thời ấy, loài ngƣời sống chung với cầm thú, sinh hoạt chung với vạn vật; nhƣ vậy đâu có phân biệt
quân tử với tiểu nhân. Vạn vật đều vô tri nhƣ nhau, sống theo bản tính của mình. Hết thảy đều vô dục
nhƣ nhau, cho nên gọi là hồn nhiên, chất phác. Chất phác nên dân chúng mới giữ đƣợc bản tính.
3
Rồi sau thánh nhân xuất hiện, gắng sức thi hành điều nhân, cố ý noi theo điều nghĩa, mà thiên hạ bắt
