Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
cảnh giới vô biên, xuất hiện rồi mất đi trong thời gian vô cùng. Hình hài ngƣời đó hoà đồng với vạn
vật. Cái gì đại đồng thì “vô kỉ” [không có cái “ta” riêng], đã vô kỉ thì làm gì còn tồn tại [riêng] nữa?
Những ngƣời mà chúng ta thấy còn tồn tại [riêng] đó chỉ là những bậc quân tử thời xƣa; những ngƣời
chúng ta không thấy tồn tại [riêng] nữa (nghĩa là vô danh), đó mới là bạn của trời đất 663 [18] .
6
Phải chấp nhận sự vật dù nó không có giá trị. Phải thuận theo ý của dân dù họ thấp hèn. Phải làm
công việc của mình dù không ai biết tới. Phải tuyên bố luật lệ dù nó còn mập mờ. Phải làm trọn vẹn
bổn phận dù nó không thích thú. Phải mở rộng lòng nhân ra dù không thể yêu khắp đƣợc. Phải tiết
giảm cái lễ đi mà không phải là không đôn hậu. Phải giữ mức trung mà vẫn là có đức rất cao. Duy
nhất mà vẫn ứng với mọi biến hoá, đó là Đạo. Thần bí, không biết đƣợc mà vẫn có tác động, đó là
trời [Tự nhiên].
Cho nên thánh nhân chỉ quan sát thiên nhiên chứ không giúp thiên nhiên, có đức cao chứ không luỵ
vì nó, hành vi hợp Đạo mà không mƣu tính, có lòng nhân mà không tự cho là có ân huệ với ngƣời, có
lòng nghĩa mà không thái quá, giữ lễ mà không câu nệ, làm bổn phận mà không trốn tránh, theo pháp
luật mà không gây rối loạn, dựa vào dân mà không coi thƣờng dân, thuận theo bản tính của vạn vật,
việc đời tuy không đáng làm [về phƣơng diện Đạo], nhƣng vẫn làm [về phƣơng diện đời].
Tóm lại, không hiểu lẽ tự nhiên thì đức không đƣợc thuần, không hiểu đƣợc Đạo thì sẽ bị trở ngại
[thất bại]. Đáng thƣơng thay, kẻ nào không hiểu Đạo.
Đạo là gì? Có Đạo trời và Đạo ngƣời. Đạo Trời thì vô vi mà đƣợc tôn sùng; Đạo ngƣời thì hữu vi mà
bị hệ luỵ. Làm chủ tể vạn vật, đó là Đạo Trời, làm bề tôi, đó là Đạo ngƣời. Hai cái đó khác nhau xa,
không thể không xét cho kĩ. 664 [19]
NHẬN ĐỊNH VỀ BỐN CHƢƠNG
BIỀN MẪU, MÃ ĐỀ, KHƢ KHIẾP, TẠI HỰU
Hầu hết các nhà chú giải, phê bình đều sắp bốn chương đầu của phần Ngoại thiên này vào chung
