Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
cái đó có qui tắc riêng, gọi là “tính”. Ai sửa tính của mình thì trở về với “Đức”. Đức mà tới cực điểm
thì hợp nhất với trời đất thời khởi thuỷ mà nhập vô cảnh giới hƣ không. Cảnh giới hƣ không rất lớn.
Nó nhƣ con chim hồn nhiên hót, nó đồng nhất với vũ trụ. Đồng nhất với vũ trụ, cho nên nó nhƣ ngu
muội, tối tăm, gọi là “huyền đức” (đức huyền vi). Nó với tự nhiên là một.
9
[Khổng] phu tử nói với Lão Đam:
- Có ngƣời tìm hiểu đạo bằng cách ngƣợc đời: cái có thể đƣợc (khả) thì bảo là không thể đƣợc (bất
khả), cái nhƣ vậy thì bảo là không phải vậy. Ngƣời ta biện luận nhƣ vầy: “Phân biệt sự cứng và sự
trắng [của một phiến đá] nhƣ treo riêng mỗi cái trên không trung” 702 [17] . Ngƣời nhƣ vậy gọi là
thánh đƣợc không?
Lão Đam đáp:
- Hạng ngƣời nhƣ vậy chỉ nhƣ hạng tôi tớ hay thợ, bị luỵ vì cái kĩ năng của mình mà lao thân, khổ
tâm mà thôi. Chó vì giỏi bắt chồn mà bị hoạ, khỉ vì nhanh nhẹn mà bị bắt ra khỏi rừng. Khâu (tên
Khổng Tử), tôi cho anh hay một điều mà chƣa ai nói, mà chính anh diễn cũng không đƣợc. Không
thiếu gì ngƣời có đủ thân thể từ đầu tới ngón chân mà không có tim, không có tai (nghĩa là không có
tinh thần). Họ không hiểu đƣợc rằng cái có hình thể với cái không có hình thể (tức cái trừu tƣợng)
không thể đồng thời tồn tại đƣợc 703 [18] . Chẳng hạn động rồi ngừng, sinh rồi chết, suy rồi thịnh, là
do Đạo, mà chúng ta không sao biết đƣợc nguyên nhân. Đặt cho nguyên nhân trƣớc sau là do ngƣời.
Ngƣời nào quên đƣợc ngoại vật, quên cả thiên nhiên, tức là quên mình thì hoà hợp với tự nhiên.
10
Tƣơng Lƣ Miễn lại thăm Quí Triệt, thƣa:
- Vua Lỗ hỏi ý kiến tôi về thuật trị nƣớc. Tôi không từ chối đƣợc nên phải đáp, không biết đúng hay
không, xin trình lại với ông. Tôi nói với vua Lỗ: “Phải cung kính và tiết kiệm, đề bạt những ngƣời
công tâm, trung chính, không che chở những kẻ a dua với mình, nhƣ vậy không ai đám trái mình”.
