Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
hoặc nhiều hơn số ngƣời sáng suốt.
Ngày nay, cả thiên hạ mê hoặc, tôi có muốn tìm đúng đƣờng đi cũng không đƣợc. Buồn thật.
Hạng ngƣời thƣờng không hiểu nổi thứ âm nhạc cao nhã, mà nghe những bài “Chiết liễu” (Bẻ liễu),
“Hoàng hoa” (Hoa rực rỡ) họ thích thú và cƣời. Cũng vậy, những lời thanh cao không làm cảm động
đƣợc hạng ngƣời thƣờng, những lời cực cao không thể phát ra đƣợc vì bị những lời thế tục át mất.
Nhƣ tới ngã ba, không biết theo đƣờng nào 707 [22] thì không thể tới chốn đƣợc. Ngày nay, cả thiên
hạ mê hoặc, tôi có muốn tìm đúng đƣờng cũng không biết làm sao tìm đƣợc? Biết rằng không thể
đƣợc mà cứ miễn cƣỡng tìm nó cho đƣợc thì cũng lại là mê hoặc nữa. Không bằng bỏ mặc mà không
tìm gì cả, không tìm gì cả thì ai là ngƣời cùng lo buồn với tôi? 708 [23] Một ngƣời đàn bà cùi nửa
đêm sanh con, vội vàng đem đèn lại coi xem nó có giống mình không. 709 [24]
15
Cây trăm năm cƣa ra làm chén thờ sơn xanh sơn vàng, còn gỗ dƣ đem ném xuống hào. So sánh
những chén thờ và gỗ dƣới hào ấy thì đẹp xấu khác nhau xa nhƣng đều là mất bản tính cả. Đạo Chích
với Tăng Sâm, Sử Ngƣ cũng vậy, tuy khác nhau về đức hạnh, nghĩa khí nhƣng cũng mất bản tính
nhƣ nhau.
Có năm cách mất bản tính: 1- ngũ sắc làm loạn mắt mà mắt hoá mờ, 2- ngũ âm làm loạn tai mà tai
hết thính, 3- năm mùi làm nghẹt mũi mà xông lên tới óc, 4- ngũ vị làm dơ miệng mà miệng lạt đi,
không nếm đƣợc nữa, 5- thích và ghét làm loạn cái tâm mà tâm tính hoá ra phù táo (dễ nóng nảy).
Năm loại đó đều làm hại bản tính. Vậy mà Dƣơng Chu và Mặc Địch lại dụng tâm biểu hiện tài năng,
cho mình là đắc ý. Tôi không nghĩ vậy. Đắc ý mà bị khốn, còn bảo là đắc ý đƣợc nữa không? Bảo là
đƣợc thì nhƣ con chim cƣu, con chim hào ở trong lồng kia, cũng có thể bảo là đắc ý đƣợc. Cũng vậy,
hạng ngƣời bị sự thích và ghét thanh sắc làm tắc nghẽn nội tâm, bị mũ da, mũ lông, cái hốt, cái đai,
quan trùng áo dài và các đồ trang sức trói buộc hình hài, mà nội tâm thì bị tắc nghẽn, rào kín, nhƣ thể
bị dây lớn ràng buộc cũng có thể cho là đắc ý đƣợc; mà bọn tội nhân bị trói tay cột chân, các con hổ
con báo bị nhốt trong chuồng, cũng có thể tự coi là đắc ý nữa.
