Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
- Vua Tần bị bệnh, vời một y sĩ tới trị. Y sĩ mổ một cái nhọt lớn, vua Tần thƣởng cho một cỗ xe; còn
kẻ nào liếm trĩ ông thì ông thƣởng cho năm cỗ xe. Việc càng đê tiện thì càng đƣợc thƣởng nhiều.
Phải ông trị bệnh trĩ cho vua Tần không, sao mà đƣợc thƣởng nhiều xe nhƣ vậy? Thôi ông cút đi”.
Truyện đó đáng cho vợ con những kẻ giàu sang trong thời loạn suy gẫm.
Y nhƣ nọc rắn phun từ miệng Trang ra vậy. Ai bảo kẻ kia dám trêu ông, mỉa ông nghèo đói. Bình
thƣờng đối với hạng ham danh lợi đó, ông chỉ ôn tồn răn bảo, và luôn luôn dùng những ví dụ, những
hình ảnh lạ để đập mạnh vào óc kẻ đối thoại, nhƣ trong bài XXXII.11:
“Một ngƣời lại bái kiến vua Tống, đƣợc ân tứ mƣời cỗ xe, đánh mƣời cỗ xe đó lại khoe Trang tử.
Trang tử bảo:
- Trên bờ Hoàng Hà có một gia đình nghèo, sống nhờ nghề đan cỏ ngải. Một hôm một ngƣời con lặn
xuống vực, vớt đƣợc một viên ngọc châu đáng giá ngàn vàng. Ngƣời cha bảo con: “Lấy một phiến đá
đập bể nó đi! Một viên ngọc đáng giá ngàn vàng tất phải ở dƣới cằm một con rồng đen trong một vực
sâu chín đợt. Con lấy đƣợc nó chắc là trong khi con rồng đó ngủ; nó tỉnh dậy thì còn gì là đời con
nữa!”. Nƣớc Tống ngày nay còn sâu hơn cái vực chín đợt, mà vua Tống còn hung dữ hơn con rồng
đen nữa. Chú đƣợc mƣời cỗ xe đó chắc là trong lúc ông ta ngủ; ông ấy mà tỉnh dậy thì tất chú bị nát
thây mất”.
Một điểm đáng để ý nữa trong cá tính của Trang là vui sống. Trong Nội thiên có tới năm sáu lần ông
cho đƣợc “hƣởng hết tuổi trời” là một hạnh phúc lớn.
Bài XXVI.8 ông bảo:
“Nếu tự mình tự thích ý đƣợc thì đi đâu mà không thích ý? Nếu tự mình không thích ý đƣợc thì dù đi
đâu cũng không thích ý đƣợc… Chỉ bậc chí đức là vui vẻ sống với ngƣời đồng thời mà không theo
thành kiến của họ…”.
Bài đó do ngƣời đời sau viết, nhƣng chúng ta có thể tin đƣợc là diễn đúng quan niệm của ông về
nhân sinh.
Về quan niệm của ông đối với sinh tử, trong một chƣơng sau, tôi sẽ xét kĩ, đây tôi chỉ xin dẫn ít cố sự
