Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
- Rồi tôi tìm nó trong âm dƣơng, mƣời hai năm mà không đƣợc.
Trời có vận chuyển không? Đất có đứng im không? Mặt trời mặt trăng có tranh chỗ nhau không? Ai
làm chủ tể cái đó? Ai duy trì cái đó? Ai vô sự mà đẩy cái đó, khiến nó chạy? Hoặc giả có cái máy bí
mật bất đắc dĩ chạy hoài không? Hay vũ trụ tự nhiên vận chuyển mà không tự ngừng đƣợc chăng?
Mƣa là do mây chăng? Hay mây là do mƣa? Ai làm cho mƣa đổ? Ai vô sự mà cao hứng gây ra cái
đó? Gió nổi ở phƣơng Bắc, khi thì thổi qua Tây, khi thì thổi qua Đông, có lúc lại xoáy ốc, mà cuốn
lên cao. Ai hô hấp mà thành nhƣ vậy? Ai vô sự mà hƣớng gió về phía này phía khác và làm nó
ngừng? Xin hỏi ông nguyên do ở đâu?
Lão Đam bảo:
- Dĩ nhiên. Nếu Đạo có thể dâng cho ngƣời khác đƣợc thì ai cũng dâng nó lên vua rồi; nếu có thể
tặng đƣợc thì ai cũng tặng nó cho cha mẹ rồi; nếu nó có thể bảo cho ngƣời khác hay đƣợc thì ai cũng
đem nó cho con cháu rồi. Nhƣng không đƣợc. Nguyên do nhƣ vầy: Trong lòng không có bản chất
của Đạo thì Đạo không lƣu lại trong đó đƣợc; ngoài không phối hợp với đối tƣợng thì Đạo không
vận hành đƣợc. Nếu phát động ở trong mà ngoài không tiếp thu đƣợc thì thánh đức 792 [13] không
hiện; nếu phát động ở ngoài mà trong lòng không có sẵn bản chất của Đạo thì thánh đức không lƣu
lại.
Danh vọng là do ngƣời khác cho mình 793 [14] , không nên nhận nhiều quá. Nhân và nghĩa là quán
trọ của tiên vƣơng, chỉ nên ghé đó một đêm, không nên ở lâu, ở lâu thì bị nhiều điều trách móc 794
[15] .
Bậc chí nhân thời xƣa mƣợn con đƣờng “nhân” mà đi, ghé quán “nghĩa” mà nghỉ (chớ không ở đó
lâu), thảnh thơi tiêu dao, sống đạm bạc và độc lập. Tiêu dao thì vô vi, sống đạm bạc thì dễ thoả mãn,
độc lập thì không bị tổn thất. Đời xƣa cho nhƣ vậy là giữ đƣợc bản chân.
Ai nhắm việc làm giàu thì không từ bỏ đƣợc lợi lộc; ai nhắm sự vinh hiển thì không từ bỏ đƣợc cái
danh; ai nhắm quyền thế thì không nhƣợng quyền bính cho ngƣời đƣợc; nắm giữ nó thì run sợ mà
buông ra thì rầu rĩ. Những ngƣời đó không có gì để tự răn mà hãm bớt thị dục, họ bị trời hành hạ.
