Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Thần Bắc Hải đáp:
- Không thể nói về biển cho một con ếch ở đáy giếng nghe đƣợc, vì nó chỉ thấy một khoảng không
gian hẹp quá. Không thể nói về băng tuyết cho một con trùng chỉ sống một mùa hè nghe đƣợc vì nó
sống một khoảng thời gian ngắn quá. Không thể luận về đạo giáo cho một kẻ sĩ quê mùa 865 [3]
nghe đƣợc vì họ bị trói buộc trong điều lễ giáo.
Nay anh ra khỏi lòng sông, thấy biển cả mà nhận rằng mình tầm thƣờng thì ta có thể giảng cái chân lí
lớn 866 [4] cho anh nghe đƣợc. Nƣớc trong thiên hạ, không đâu rộng bằng biển. Vạn con sông đổ
hoài vào đó, không bao giờ ngừng mà nó cũng không hề vơi. Mùa xuân, mùa thu nó vẫn vậy, không
biết nắng hạn (xuân) hay lụt lội (thu). Lƣu lƣợng nó hơn hẳn Trƣờng Giang và Hoàng Hà 867 [5]
không biết bao nhiêu mà kể.
Vậy mà ta không lấy thế mà tự đắc, vì so với trời đất, với tất cả những vật thụ khí âm dƣơng, thì ta
có khác gì một hòn cuội, một cây nhỏ trong núi lớn. Biết rằng mình nhỏ rồi, đâu còn tự đắc nữa?
So với trời đất, bốn biển khác gì cái hang nhỏ trong cái chằm lớn? So với bốn biển, Trung Quốc khác
gì một hạt lúa trong cái kho lớn? Sinh vật có cả vạn loài mà loài ngƣời chỉ là một. Trong số những
ngƣời sống ở chín châu (tức Trung Quốc), ăn lúa để sống, đi lại với nhau bằng thuyền và xe, thì cá
nhân chỉ là một phần tử. Vậy ngƣời so với vạn vật có khác gì đầu sợi lông trên mình con ngựa? Cái
mà ngũ đế kế thừa, cái mà tam vƣơng tranh giành nhau, cái mà hạng ngƣời có nhân lấy làm lo lắng,
hạng ngƣời có tài năng phải lao khổ, rốt cục chỉ có vậy thôi ƣ! Bá Di từ nhƣợng mà đƣợc cái danh
thơm, Khổng tử bàn luận mà đƣợc coi là bác học. Họ tự hào về đức về tài của họ, có khác gì lúc nãy
anh khoe nƣớc của anh nhiều không?
Hà Bá nói:
- Vậy tôi có thể cho trời đất là lớn mà đầu sợi lông là nhỏ đƣợc không?
