Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
họ, hình phạt không làm nhục họ đƣợc vì họ biết rằng không có gì định đƣợc phải trái, lớn và nhỏ.
Ta nghe nói rằng: “Bậc đạt Đạo thì không có danh tiếng, bậc chí đức thì không cần đƣợc gì cả, còn
bậc đại nhân thì không biết có mình”. Đó là tự thu giảm (từ nhƣợng) tới mức độ cực cao 872 [10] .
Hà Bá hỏi:
- [Vật không có tinh và thô, nhƣng có trong và ngoài], vậy lấy bề ngoài hay bề trong mà xét thì làm
sao phân biệt đƣợc quí tiện, lớn nhỏ?
Thần Bắc Hải đáp:
- Theo lập trƣờng Đạo mà xét thì vật không có quí tiện. Theo lập trƣờng của vật mà xét thì vật nào
cũng cho mình là quí mà vật khác là tiện. Theo thế tục mà xét thì quí tiện không tuỳ thuộc chính
mình [mà tuỳ thuộc ý kiến của ngƣời khác về mình].
Lấy con mắt sai biệt mà xét, muốn nhấn vào chỗ lớn 873 [11] thì không vật nào không lớn; muốn
nhấn vào chỗ nhỏ thì không vật nào là không nhỏ. Biết trời đất chỉ nhỏ bằng hột kê mà đầu chiếc
lông lớn bằng đồi, núi, tức là hiểu rõ cái độ số sai biệt rồi.
Xét về phƣơng diện công hiệu, muốn nhấn vào sự công dụng thì không vật nào không có công dụng ;
muốn nhấn vào sự vô dụng thì không vật nào có công dụng. Biết đƣợc đông và tây đối lập nhau, mà
phải có phƣơng này mới có phƣơng kia, tức là phân định đƣợc công dụng mỗi vật rồi.
Xét về phƣơng diện ý hƣớng, muốn nhấn vào chỗ phải của mỗi vật thì không vật nào là không phải;
muốn nhấn vào vào chỗ không phải của mỗi vật thì vật nào cũng là không phải. Biết rằng Nghiêu và
Kiệt đều tự cho mình là phải mà đối phƣơng là quấy, tức là có ý niệm đúng về ý tƣởng, hành vi của
mọi ngƣời rồi.
Xƣa kia Nghiêu và Thuấn vì nhƣờng ngôi mà thành đế vƣơng, vua Yên và Khoái vì nhƣờng ngôi cho
tể tƣớng là Tử Chi 874 [12] mà thân chết, nƣớc mất; Thang và Võ [vƣơng] nhờ tranh đoạt mà lên
