Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
ngôi vua, Bạch công 875 [13] vì tranh đoạt mà bị giết. Do đó mà xét, việc tranh đoạt hay nhƣờng
ngôi, hành vi của Nghiêu và Kiệt, bên nào là cao quí, bên nào là đê tiện, đều là tuỳ thời, không có gì
là nhất định.
Cái đòn nóc hoặc cái rƣờng nhà có thể dùng để tông cửa thành mà không thể dùng để lắp cái lỗ nhỏ,
vì mỗi việc có một khí cụ riêng. Loài ngựa tốt kí, kì, và con Hoa lƣu 876 [14] một ngày đi ngàn dặm
mà bắt chuột không bằng con li tinh 877 [15] , vì mỗi loài có một tài riêng. Ban đêm con cú, con vọ
bắt đƣợc con mạt, thấy đƣợc đầu chiếc lông, mà ban ngày mở mắt ra cũng không thấy đƣợc ngọn
đồi, ngọn núi, đó là bản tính của mỗi loài vật.
Cho nên bảo chỉ muốn bắt chƣớc cái phải mà bỏ cái trái, chỉ muốn có trị mà không có loạn là chƣa
hiểu cái lí của trời đất; cái bản thể của vạn vật. Nhƣ vậy không khác gì chỉ muốn bắt chƣớc trời mà
không biết có đất, bắt chƣớc âm mà không biết có dƣơng, điều đó hiển nhiên là không thể đƣợc. Nếu
cứ cố chấp giữ ý đó thì không phải là ngu muội cũng là lừa gạt. Ngủ đế nhƣờng ngôi mỗi vị mỗi
khác, tam đại nhừng ngôi mỗi nhà mỗi khác. Kẻ nào chiếm quyền, mà không hợp thời nghi, trái với
lòng dân thì gọi là kẻ cƣớp ngôi; nếu hợp thời nghi, thuận với lòng dân thì gọi là hợp nghĩa. Thôi
đừng nói nữa, Hà Bá! Anh làm sao phân biệt đƣợc quí tiện, lớn nhỏ.
Hà Bá hỏi:
- Vậy thì tôi nên làm gì? Không nên làm gì? Nên từ bỏ hay nên nhận cái gì? Nên tiến hay nên lui?
Phải làm sao đây?
Thần Bắc Hải đáp:
- Theo lập trƣờng Đạo mà xét thì có gì là quí, là tiện? Đó chỉ là tƣơng đối trái nhau thôi 878 [16] .
Anh đừng nên câu chấp, nhƣ vậy trái với đạo. Cái gì là ít, là nhiều? Ít, nhiều chỉ là những nhận định
nhất thời thôi. Anh đừng chấp nhất trong hành vi, nhƣ vậy là sai Đạo.
