Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
mệnh trời, mình không thể tránh đƣợc, không làm gì tổn hại đến đức tính của ta cả, không làm nhiễu
loạn đƣợc “linh đài” (tức nội tâm) của ta. Linh đài, có cái gì giữ nó đấy, nhƣng ta không biết cái đó
là cái gì, nên không giữ đƣợc nó.
Không thành tâm mà hành động thì hành động tất không đúng. Vật dục xâm nhập nội tâm mà không
trừ bỏ đƣợc thì bản chân sẽ mất. Ngƣời nào làm điều ác một cách hiển nhiên thì bị xã hội giết. Ngƣời
nào làm điều ác trong chỗ tối tăm không ai biết thì bị quỉ thần diệt. Sửa mình sao cho đối với ngƣời
và đối với quỉ thần đều không có điều gì hổ thẹn, nhƣ vậy mới đạt đƣợc cái mức “thận độc” (nghĩa là
cả khi ở một mình cũng giữ gìn cẩn thận, không có ý nghĩ xấu).
Hành vi chỉ nhằm hợp với nội tâm thì không cầu danh; hành vi nhằm hợp với ngoại vật thì cầu đƣợc
thƣởng. Hành động mà không cầu danh thì có hào quang; hành động mà vì lợi thì là bọn con buôn bị
ngƣời khác chê là tham mà chính mình lại tự cho là hơn ngƣời 1179 [9] . Ngƣời nào cƣ xử cẩu thả
với ngoại vật thì không dung đƣợc chính thân mình, nhƣ vậy làm sao dung đƣợc ngƣời khác. Không
dung đƣợc ngƣời khác thì không có bạn thân, không có bạn thân thì coi hết thảy mọi ngƣời là ngƣời
lạ. Lòng tham còn giết ngƣời hơn tất cả các binh khí, những cây kiếm (thật bén) Mạc Da cũng phải
thua. Đạo tặc không gì đáng sợ bằng khí âm khí dƣơng (tức hỉ nộ) ngƣng kết ở trong lòng, trong vũ
trụ không vật nào thoát đƣợc cái nguy đó, nhƣng xét kĩ không phải khí âm khí dƣơng hại ta mà chính
thị dục của ta hại ta. Đạo lƣu động mà gây ra sự phân biệt: sinh thành rồi huỷ diệt (…) 1180 [10] .
Có sinh có tử, có ra có vô. Vô ra mà không thấy hình thể gọi là “cửa trời” (thiên môn). Cửa trời là cái
“vô” từ đó phát sinh ra vạn vật. Vì cái “hữu” không thể phát sinh từ cái “hữu” mà phát sinh từ cái
“vô”. Nhƣng cái vô lại “vô” lại vô nốt, đó là kho tàng (cái thần diệu bí mật) của thánh nhân.
Cổ nhân có ngƣời tri thức đạt tới cực điểm. Cực điểm đó ở đâu? Ở chỗ cho rằng thời sơ khởi, vũ trụ
chƣa có vật: đó là điểm cực xa, cực cao mà tri thức đạt đƣợc, không thể thêm gì đƣợc nữa. Hạng
ngƣời thấp hơn cho rằng thời sơ khởi đã có vật, mà sự sinh đƣa tới sự chết, chết là trở về gốc: nhƣ
vậy là có sự phân biệt rồi. Rồi lại có hạng thấp hơn nữa cho rằng sơ khởi là “vô”, rồi mới có “sinh”,
sinh không lâu thì chết 1181 [11] . Nhƣ vậy “vô” là cái đầu, “sinh” là phần thân thể, mà “chết” là đốt
cuối xƣơng sống. Ai mà biết rằng “hữu”, “vô”, chết, sống vốn chỉ là một thể, thì tôi sẽ đánh bạn với
ngƣời đó. Ba cái (“vô”, sinh, tử) tuy khác nhau nhƣng cùng một họ, cũng nhƣ họ Chiêu, họ Cảnh tuy
dùng tên thuỵ của tiên nhân làm họ, còn họ Giáp dùng tên ấp đƣợc phong cho tiên nhân làm họ,
