Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
nhƣng thực ra đều cùng một họ của Sở cả.
4
(…) 1182 [12] Tôi xin nói về lẽ “tuỳ thời thay đổi”. Ai cho sự sinh tồn của mình là chủ, thành kiến
của mình là chuẩn tắc, thì làm cho quan niệm thị phi hoá ra phức tạp, phải phân biệt danh và thực.
Ngƣời đó tự cho mình là phải, bắt ngƣời khác phải theo những phán đoán của mình và hi sinh cho
những phán đoán đó. Ngƣời đó cho ai hữu dụng là thông minh, vô dụng là ngu xuẩn, thành công là
danh dự, thất bại là tủi nhục. Ngƣời thời nay đều coi trọng một cái lẽ nó tuỳ thời thay đổi, nhƣ vậy
không khác gì con ve sầu và con chim cƣu, chúng chỉ thấy một khoảng trời hẹp nhƣ nhau.
Lỡ dẫm chân lên chân ngƣời khác ở chợ thì ngƣời ta vội xin lỗi đã vô ý; nếu là anh dẫm lên chân em
thì tỏ vẻ thƣơng tiếc và an ủi em; nếu là cha mẹ dẫm lên chân con thì chả phải nói gì cả. Cho nên
bảo: “Cực lễ độ thì coi ngƣời khác nhƣ mình; cực nghĩa thì không phân biệt vật này với vật khác;
cực trí thì không mƣu tính; cực nhân thì không phân biệt thân sơ; cực tín thì không bắt thế đồ 1183
[13] ”.
5
Phải diệt nhiễu loạn của chí vì ngoại vật, tránh sự trói buộc cái tâm, để cho đạo đức phát hiện ra mà
đừng cản trở cái đạo. Giàu có, sang trọng, hiển đạt, uy thế, thanh danh, lợi lộc, sáu cái đó là những
ngoại vật làm nhiễu loạn chí của ta. Dong mạo, động tác, nhan sắc, tình, khí, dục, sáu cái đó trói
buộc cái tâm của ta. Ghét, yêu, vui, buồn, giận, thích, sáu cái đó làm trở ngại cái đức. Nhận, chối,
lấy, cho, trí tuệ, tài năng, sáu cái đó che lấp cái đạo. Ai không bị hai mƣơi bốn cái đó nhiễu loạn thì
lòng đƣợc quân bình, quân bình thì yên tĩnh, yên tĩnh thì sáng suốt, sáng suốt thì hƣ không, hƣ không
thì không làm gì mà không gì không làm.
Đạo là cái mà Đức kính trọng 1184 [14] . Sự sống là ánh sáng rực rỡ của cái Đức. Tính là bản thể
của con ngƣời, tính phát động ra thì ta hành động; hành động nào rời bản tính thì đánh mất cái Đạo.
Biết là tiếp xúc với ngoại vật rồi mƣu tính. Trí tuệ của con ngƣời không thể biết đƣợc một số sự vật
cũng nhƣ ngƣời lát mắt không thể nhìn thấy khắp đƣợc. Do đó bất đắc dĩ mà hành động, cái đó là
