Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
- Khâu tôi ham học từ hồi trẻ, tới bây giờ sáu mƣơi chín tuổi, chƣa đƣợc nghe lời chí lí nào, cho nên
đâu dám không hƣ tâm để học thêm?
Ông lão bảo:
- Luật tự nhiên trong vũ trụ là đồng thanh tƣơng ứng, đồng loại tƣơng tòng 1526 [5] . Tôi xin đem sở
đắc của tôi để luận hành vi của thầy. Hành vi của ngài thuộc về nhân sự. Nếu thiên tử, chƣ hầu, đại
phu và dân chúng, bốn hạng ngƣời đó cùng làm tròn phận sự của mình thì xã hội cực trị rồi; trái lại,
nếu không làm tròn phận sự của mình thì không loạn gì bằng. Cho nên quan lại phải làm hết sức của
mình, dân phải lo công việc của mình, không vƣợt cái phận của mình [thì mới hết loạn].
Ruộng nƣơng bỏ hoang, nhà cửa dột nát, ăn mặc không đủ, thuế má không nộp, vợ chồng không hoà
thuận nhau, trẻ không kính già, đó là điều đáng lo cho dân thƣờng.
Không làm tròn nhiệm vụ, bỏ bê việc quan, không thanh liêm, ngƣời dƣới quyền làm biếng, công
nghiệp, thanh danh không có gì đáng khen, tƣớc lộc không giữ đƣợc, đó là điều đáng lo của các quan
đại phu.
Triều đình không có trung thần, quốc gia hỗn loạn, bách công kĩ nghệ không khéo, phẩm vật để tiến
cống [thiên tử] không tốt, xuân thu hai kì triều bái thiên tử thì tới trễ, không theo mệnh lệnh thiên tử,
đó là điều đáng lo cho chƣ hầu.
Âm dƣơng bất hoà, nóng lạnh không hợp thời tiết làm hại cho vạn vật, chƣ hầu bạo loạn, đánh chiếm
lẫn nhau khiến dân tàn mạt, lễ nhạc không có pháp độ, tài chính thiếu thốn, nhân luân không giữ
đƣợc, trăm họ dâm loạn, đó là điều đáng lo của thiên tử.
Nay thầy, trên không có quyền thế của một thiên tử hay một chƣ hầu, dƣới không có quan chức của
một đại thần mà đòi sửa đổi lễ nhạc, chăm sóc nhân luân, để giáo hoá dân chúng, chẳng là đa sự quá
ƣ?
Vả lại ngƣời ta có tám cái tật, sự việc có bốn cái đáng lo, điều đó không thể không xét đƣợc.
