Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
không thấy đƣợc sự thuần nhất của trời đất, và cái đại thể của cổ nhân. Đạo thuật trong thiên hạ sắp
bị chẻ nhỏ ra rồi.
4
Không phô trƣơng với hậu thế 1591 [8] , không lãng phí mọi vật, không khoe khoang về điển
chƣơng chế độ, gắng sức giữ qui củ (một kĩ luật nghiêm) để sẳn sàng giúp đời một cách cấp thiết,
trong đạo thuật của cổ nhân có chủ trƣơng đó. Mặc Địch và [môn sinh là] Cầm Hoạt Li đƣợc nghe
thuyết đó thấy thích, nhƣng họ tỏ ra thái quá trong việc họ làm, và dễ dàng quá (nghĩa là không xét
kĩ) trong việc họ cấm 1592 [9] . Họ cấm nhạc, lấy lẽ rằng để tiết kiệm, bảo sống không nên ca hát,
ngƣời thân thiết chết thì không nên bận đồ tang. Mặc tử chủ trƣơng kiêm ái, mƣu cái lợi chung cho
mọi ngƣời, phản đối chiến tranh. Đạo của ông là không oán giận; ông hiếu học, biết rộng nhƣng
không chấp nhận những ý kiến khác mình. Ông không đồng ý với thánh vƣơng đời xƣa, bỏ hết lễ
nhạc. Về cổ nhạc thì Hoàng Đế đặt ra điệu Hàm Trì, vua Nghiêu có điệu Đại Chƣơng, vua Thuấn có
điệu Đại Thiều, vua Vũ có điệu Đại Hạ, vua Thang có điệu Đại Hộ, vua Văn vƣơng có điệu Tịch
Ung, vua Võ vƣơng và ông Chu công có điệu Vũ. Tang lễ thời xƣa, sang hay hèn đều có nghi lễ nhất
định, phân biệt đẳng cấp trên dƣới, nhƣ thiên tử thì có bảy lớp quan quách, chƣ hầu có năm lớp, đại
phu ba, kẽ sĩ hai. Riêng Mặc tử là sống cấm ca hát, khi ngƣời thân chết thì cấm mặc đồ tang, áo quan
bằng gỗ vông chỉ dày ba tấc [bằng khoảng một phần ba gang tay], mà không có quách, đó là phép
chung cho mọi ngƣời.
Đem đạo đó dạy ngƣời, đâu phải là yêu ngƣời, chính mình theo đạo đó thì cũng không phải là yêu
mình. Tôi không công kích Mặc tử; nhƣng ngƣời ta ca hát mà ông ấy cấm ca hát, ngƣời ta khóc
[ngƣời chết] mà ông ấy cấm khóc; ngƣời ta chơi âm nhạc mà ông ấy cấm âm nhạc; nhƣ vậy có hợp
nhân tình không? Sống thì lao khổ, chết thì bị chôn cất bạc bẽo, cái đạo ấy khắc nghiệt quá, khiến
ngƣời ta ƣu uất, buồn rầu, khó thi hành đƣợc. Tôi còn ngại rằng nó không phải là đạo của thánh
nhân, trái với lòng ngƣời, không ai chấp nhận nó. Tuy một mình Mặc tử theo đƣợc, nhƣng còn những
ngƣời khác thì sao? Ông ấy cách biệt với thiên hạ nhƣ vậy, thật là xa đạo của thánh vƣơng quá.
Mặc tử tự bênh vực đạo của mình, bảo: “Thời xƣa Vũ trị lụt, khai thông sông rạch, khiến cho nƣớc
chảy ra cõi bốn rợ và khắp chín châu Trung Quốc. Thời đó có ba trăm con sông lớn, ba ngàn chi lƣu,
còn rạch nhỏ thì vô số. Vua Vũ đích thân cầm sọt, cầm cuốc để khai thông cho nƣớc các sông nhỏ
