Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Họ cho rằng sự bao dung là hành động tự nhiên của con ngƣời; dùng lòng bao dung đó để thân cận
với vạn vật, điều hoà thiên hạ, đó là căn bản chủ trƣơng của họ. “Bị ngƣời ta khinh bỉ mắng chửi
cũng đừng lấy làm nhục”, đó là lời họ dùng để ngăn ngƣời ta tranh đấu, cấm chỉ sự đem quân xâm
chiếm nƣớc khác, cứu cái nạn chiến tranh trên đời. Họ chu du thiên hạ truyền bá thuyết đó, khuyến
cáo vua chúa, dạy bảo dân chúng; dù không ai tán thành, họ vẫn gắng sức thuyết phục, không chịu
ngừng, cho nên bảo: “Ngƣời trên kẻ dƣới ngán không muốn tiếp họ nữa thì họ cũng nhất định lại”.
Xét ra họ lo tính cho ngƣời khác nhiều quá mà lo tính cho thân họ ít quá. Họ bảo: “Nhu cầu của tôi ít
lắm 1600 [17] , chỉ cho tôi mỗi ngày nửa đấu gạo là đủ. Tôi chỉ sợ các ông ăn không đủ no thôi, còn
tôi dù có đói, cũng không quên những ngƣời khác”. Suốt ngày đêm họ nói hoài: “Phải làm sao cho
ngƣời khác sống”. Làm sao chúng ta có thể khinh hạng ngƣời cứu đời đó? 1601 [18] Họ cũng bảo:
“Ngƣời quân tử không hà khắc với ngƣời khác, không để thân thể bị ngoại vật chi phối. Cái vô ích
của thiên hạ thì tìm hiểu nó [cho phí công], không bằng bỏ nó đi”. Bề ngoài họ cấm sự xâm lăng và
dùng binh; ở trong họ tiết tình, quả dục. Học thuyết của họ, lớn nhỏ, tinh thô, họ đem tuyên truyền và
áp dụng, chỉ có bấy nhiêu thôi.
6
Công chính mà không thiên vị đảng phái, bình dị mà không ích kỉ, quyết đoán mà không có thành
kiến, tuỳ theo ngoại vật mà không phân biệt mình và ngƣời, không tƣ lự, không dùng mƣu trí; đối
với sự vật, không lựa chọn mà cứ theo diễn tiến tự nhiên; đạo thuật của cổ nhân có chủ trƣơng đó.
Bành Mông, Điền Biền và Thận Đáo 1602 [19] đƣợc nghe thuyết đó thấy thích.
Qui tắc chính của họ là vạn vật ngang nhau (tề vật) 1603 [20] . Họ bảo: “Trời che đƣợc mà không
chở đƣợc, đất chở đƣợc mà không che đƣợc. Đại Đạo bao dung đƣợc vạn vật mà không phân biệt
(vật này hơn, vật kia kém). Họ biết rằng vạn vật đều có chỗ dùng đƣợc, ở chỗ không dùng đƣợc, cho
nên bảo: “Lựa chọn thì không dùng đƣợc hết (vì có cái phải bỏ đi), dạy dỗ thì tất có chỗ không tới,
chỉ thuận theo Đạo là không bỏ sót cái gì hết”. Cho nên Thận Đáo chủ trƣơng bỏ trí tuệ đi, quên
mình đi, cứ theo cái thế bất đắc dĩ mà hành động, thản nhiên thuận theo sự vật, nhƣ vậy là hợp lí với
