Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
“Ba ngƣời cùng đi mà có một ngƣời mê hoặc thì có thể đi tới chốn đƣợc vì số ngƣời mê hoặc ít hơn
số ngƣời sáng suốt. Nếu hai ngƣời mê hoặc thì mệt nhọc mà không sao tới chốn đƣợc, vì số ngƣời
mê hoặc nhiều hơn số ngƣời sáng suốt. Ngày nay cả thiên hạ mê hoặc, tôi có muốn tìm đúng đƣờng
đi thì cũng không thể đƣợc. Buồn thật (…) Biết rằng không thể đƣợc mà cứ miễn cƣỡng tìm cho
đƣợc, cũng lại là mê hoặc nữa. Không bằng bỏ mặc mà không tìm gì cả, không tìm gì cả thì ai là
ngƣời cùng lo buồn với tôi?”.
Thật là “thốn tâm thiên cổ”. Ai đó? Sao mà tiếng than ai oán nhƣ vậy, khiến cho trên hai ngàn năm
sau, ngƣời đọc cũng phải xúc động!
NHƢỢC ĐIỂM
Tấm huy chƣơng nào cũng có mặt trái.
Vì văn của Trang tử đột ngột, biến hoá bất thƣờng, không dùng phép chuyển, bố cục lỏng lẻo, thú thì
có thú đấy, nhƣng quả nhiều khi khó hiểu. Tôi lấy thí dụ bài đầu chƣơng Tiêu dao du. Không thể đọc
một lần mà hiểu ngay đƣợc. Mà sau khi đọc vài ba lần, hiểu đƣợc đại ý rồi, vẫn còn thấy vài chỗ còn
tối nghĩa, tìm các sách chú giải thì mỗi nhà giảng một khác.
Chẳng hạn câu nói về con chim bằng: “… khứ dĩ lục nguyệt tức giả dã”. Tôi theo Hoàng Cẩm
Hoành, Liou Kia hway và Thành Huyền Anh (do Tiền Mục dẫn trong Trang tử toản tiê n) mà dịch
là: “nó xuống biển Nam vào tháng sáu, lúc gió nổi lên”. Nhƣng Diệp Ngọc Lân lại dịch là: “nó ở
biển Nam phỏng nửa năm”. Ai đúng ai sai?
Đúng hay sai ở đây cũng không quan trọng vì truyện con chim bằng đó chỉ là tƣởng tƣợng.
Rồi kế đó là đoạn: “Dã mả dã, trần ai dã, sinh vật chi dĩ tức tƣơng xuy dã. Thiên chi thƣơng thƣơng,
kì chính sắc dã? Kì viễn nhi vô sở chí cực dã? Kì thị hạ dã, diệc nhƣợc thị tắc dĩ hĩ”.
Dịch nghĩa từng chữ: “Ngựa hoang vậy, bụi cát vậy, sinh vật dùng hơi thở mà thổi nhau vậy. Màu
xanh xanh của trời kia, phải là bản sắc không? Hay là xa mà không tới chỗ cùng cực chăng? Ở trên
nhìn xuống, cũng nhƣ vậy mà thôi”.
Ngựa hoang là cái gì đây? Sao đƣơng nói về con chim bằng lại nhảy qua con ngựa hoang, cùng cát
