Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
- những tƣ tƣởng của Trang dù sâu sắc mà diễn theo thể “trọng ngôn” đó hoá ra những “lộng ngôn”
nhƣ chỉ muốn cho ta đọc rồi cƣời chơi vậy thôi.
Ngay đến ngụ ngôn tôi nghĩ cũng nên dùng vừa phải, không phải bài nào cũng hay cả.
Chẳng hạn bài VII.7, Trang tử cho vua Nam Hải tên là Mau lẹ, vua Bắc Hải tên là Thình lình thấy ai
cũng có bảy lỗ để nghe, ăn, và thở mà vua Trung Ƣơng là Hỗn độn không có một lỗ nào cả, bèn đục
cho Hỗn độn có đủ lỗ, hậu quả là Hỗn độn chết.
Trang muốn khuyên ta rằng cái gì do thiên nhiên tạo ra cũng hoàn hảo rồi, đừng xuẩn động sửa chữa
thiên nhiên; chỉ tai hại thôi (bất dĩ nhân hại thiên). Nhƣng dùng thể ngụ ngôn ở đây, tôi chẳng thấy
có gì lợi hơn là cứ dùng sự thực làm chứng cứ nhƣ tác giả bài IX.1:
“Ngựa có móng để dẫm lên sƣơng tuyết, có lông để chống gió lạnh. Chúng ăn cỏ, uống nƣớc, co giò
lên nhảy nhót. Đó là chân tính của chúng. Chúng chẳng cần gì đến đài cao chuồng rộng đâu.
Một hôm Bá Lạc bảo: “Tôi khéo nuôi ngựa”, rồi đốt, hớt lông chúng, gọt và đánh dấu móng chúng,
dùng dây cƣơng cột chúng, làm chuồng có sàn cho chúng ở. Mƣời con có hai ba con chết. Ông bắt
chúng chịu đói chịu khát, phải chạy nƣớc kiệu, phải phi, dùng cái ách bắt chúng đứng yên thành
hàng, dùng hàm thiếc khớp mõm chúng, và ngựa chết già nửa”.
Hoặc vắn tắt hơn nữa nhƣ tác giả bài VIII.2: đừng nối dài chân vịt, cắt ngắn chân hạc mà chúng sẽ
đau khổ. Có ngƣời bảo vì sống vào thời loạn, Trang không dám nói thẳng mà phải dùng ngụ ngôn.
Nói nhƣ vậy là không biết đọc Trang: nhiều ngụ ngôn của ông còn cay độc hơn lời nói thẳng nữa nhƣ
khi ông đáp Nguỵ Văn Hầu. Vả lại nhƣ tôi đã nói, thời đó ngôn luận rất tự do. Mạnh tử còn dám chửi
thẳng vào mặt các vua chúa kia mà!
MỘT SỐ NHÀ CHÚ GIẢI
Sau cùng Trang tử còn một nhƣợc điểm nữa là dùng rất nhiều “cổ ngữ cổ chế” nhƣ La Miễn Đạo đã
nhận thấy, thành thử dù thông cổ học thì cũng phải có một vài bản chú giải kĩ lƣỡng mới có thể hiểu
đƣợc.
