Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
không chịu, nhƣ vậy là ông “quí kỉ” – quí thân ông – và quí sinh – quí đời sống – đến cực điểm, quí
kỉ nên khinh vật, quí sinh nên khinh lợi (danh lợi).
Lão tử cũng bảo: “Danh với thân cái nào quí hơn? Thân và của, cái nào trọng hơn? (Đạo Đức kinh –
chƣơng 44). Và nếu ta hiểu câu: “Quí dĩ thân vi thiên hạ, nhƣợc khả kí thiên hạ” (Đạo Đức kinh
chƣơng 13) nhƣ Phùng Hữu Lan 57 [3] là: “Ngƣời nào cho thân mình quí hơn thiên hạ thì có thể giao
thiên hạ cho ngƣời đó đƣợc” thì rõ ràng Lão tử cũng “khinh vật, trọng sinh” nhƣ Dƣơng tử.
Còn Trang chỉ mong không có tài gì, không ai biết tới mình để “hƣởng tận tuổi trời” thì cũng là quí
sinh nữa. (Điểm này tôi sẽ xét thêm ở một đoạn sau).
Nhƣng tiếng “ảnh hƣởng” tôi dùng ở đây có lẽ không đúng. Cái quan niệm “trọng sinh”, nhất là
trong một thời loạn, thời mà sinh mạng con ngƣời có thể bị cƣớp bất kì lúc nào, là một quan niệm rất
phổ biến, chẳng cần phải chịu ảnh hƣởng của Dƣơng Chu mà Lão và Trang cũng có thể có đƣợc. Mà
chính Dƣơng Chu cũng chẳng cần phải chịu ảnh hƣởng các ẩn sĩ từ đời Khổng tử, nhƣ Sở Cuồng
Tiếp Dƣ, Trƣờng Thƣ, Kiệt Nịch (coi Luận ngữ - chƣơng Vi tử) mới biết “vị ngã”, “vô quân”, “quí
sinh”. Phùng Hữu Lan chắc cũng nghĩ vậy cho nên trong Trung Quốc triết học sử - chƣơng 7 – chỉ
coi các ẩn sĩ đó và Dƣơng Chu là các bậc “tiền khu” (đi trƣớc mở đƣờng) cho Lão, Trang thôi.
Một nhà nữa cũng ảnh hƣởng ngang Lão tử tới Trang tử là Liệt tử.
Trong bộ Liệt tử và Dương tử (Lá Bối – 1972) trang 30 tôi có dẫn lời của Trƣơng Trầm: “(học thuyết
của Liệt tử) đại khái giống với Lão, Trang, nhất là giống với Trang”, và từ trang 30 tới trang 56 tôi
đã vạch ra nhiều chỗ Liệt giống Trang:
- quan niệm tề vật – tr. 31.
- quan niệm tề thị phi – tr. 33.
- tinh thần hoài nghi mộng và thực – tr. 33.
- không phân biệt nội ngoại – tr. 35 và 42.
