Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
mƣợn của Liệt tử.
Liệt tử có bốn bài ngụ ngôn diễn cái ý hễ hoà đồng với vạn vật thì vạn vật không hại đƣợc, mà còn
giúp ta nữa, ta có thể vô lửa mà không bị cháy, vô nƣớc mà không bị chìm, ta có thể để cho không
khí nâng ta, gió đƣa ta đi, có thể bay đƣợc, trƣờng sinh đƣợc.
Trang tử có lẽ cũng nghĩ nhƣ vậy (coi bài I.1, VI.1), nhƣng thái độ ông “triết” hơn. Ông hoà đồng
với vạn vật để coi vạn vật nhƣ mình chứ không cầu trƣờng sinh bất tử, vì ông đã “tề sinh tử”. Có lần
ông nằm mê thấy mình hoá bƣớm, tỉnh dậy ông tự hỏi ông mộng thấy hoá bƣớm hay bƣớm mộng
thấy hoá ông.
Giá ông không hoá bƣớm mà hoá cục đá, cành cây hay con bọ hung đi nữa thì ông cũng cho là
thƣờng, vì vật nào cũng là con của Đạo.
Bài III.6 chỉ có một hàng: “Chỉ cùng vi ƣ tân, hoả truyền dã, bất trị kì tận dã” mà tôi dịch thoát là hết
thanh củi này tới thanh củi khác, nhưng lửa vẫn lan tới vô cùng.
Câu đó có nhiều cách hiểu. Liou Kia hway hiểu là “lửa (do gió) mà lan rộng ra thì không sao dập
đƣợc”. Diệp Ngọc Lân cho rằng củi trỏ hình thể, ngọn lửa trỏ tinh thần, hình thể mất mà tinh thần
không. Tôi cho rằng lửa ở đây trỏ sự sống: chết là bỏ cái thể xác hiện thời của ta mà lấy một thể xác
khác. Sự sống cứ truyền nhƣ vậy tới khi nào ta trở về với Đạo, nhƣ trong bài II.4 Trang đã nói:
“Không vật nào có sinh thành huỷ diệt cả vì rốt cuộc điều hợp nhất ở Đạo”.
Đọc bài VI.3, tôi càng tin cách giải thích của tôi không phải là võ đoán. Tử Du vì “âm dƣơng thác
loạn” mà lƣng hoá cong, xƣơng sống thì lòi ra, ngũ tạng đảo lộn, cằm đƣa xuống tới rốn, vai đƣa lên
khỏi đầu (Óc tƣởng tƣợng của Trang lạ thật!); Tử Tự là bạn của Tử Du, hỏi Tử Du thấy thân thể của
mình nhƣ vậy có gớm không. Tử Du đáp:
“Không, tại sao lại thấy gớm? Nếu tạo hoá muốn biến cánh tay trái tôi thành con gà thì tôi nhân đó
mà gáy sáng; nếu biến tay phải tôi thành cây cung thì tôi sẽ nhân đó mà bắn con chim “hào” đem về
quay; nếu biến đít tôi thành bánh xe, tinh thần tôi thành ngựa thì tôi sẽ nhân đó mà thắng xe. (…) Tại
sao tôi lại gớm?
Phải, cái gì cũng trở về bản căn hết. Các nhà khoa học đã nhận thấy từ lâu trong vũ trụ không có cái
