Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
chỗ nhỏ thì không vật nào là không nhỏ”.
“Cũng không có quí, có tiện theo lập trƣờng “Đạo”. Mà xét theo lập trƣờng của vạn vật thì vật nào
cũng tự cho mình là quí, vật khác là tiện. Theo thế tục mà xét thì quí tiện không tuỳ thuộc chính
mình” (mà tuỳ thuộc ý kiến của ngƣời khác về mình).
Hữu dụng hay vô dụng, thị hay phi cũng là do chủ quan của mỗi ngƣời cả, chứ theo Đạo, thì vật nào
cũng ngang nhau về công dụng và chẳng có gì thị hay phi.
Cuối cùng, thần Bắc Hải bảo Hà Bá: “Anh hỏi tôi nên làm gì, không nên làm gì ƣ? Thì cứ để cho bản
thân của anh tự nhiên biến hoá”, và “đừng đem cái ngƣời làm mà diệt cái thiên nhiên” (bất dĩ nhân
hại thiên – ý này đã diễn trong bài VII.7).
Tóm lại, Trang tử tìm hiểu tác động của Đạo, thấy nó sinh ra vạn vật, vạn vật biến hoá rồi qui căn, do
đó ông rút ra đƣợc mấy luật này:
vạn vật với ta là một, không phân biệt ta và vật;
không có gì là quí tiện, vạn vật đều ngang nhau hết,
không có gì là thị phi.
và sau cùng đƣa ra chủ trƣơng dƣới đây để mong cứu vớt xã hội:
chúng ta phải có thái độ “lƣỡng hành”, theo luật biến hoá tự nhiên;
phải “tề vật”, coi vạn vật hoàn toàn bình đẳng,
phải “tiêu dao” và để cho vạn vật hoàn toàn tự do cũng nhƣ ta.
Chúng ta nhận thấy rằng Trang chỉ bàn về Đạo và quan niệm về Đạo của ông giống quan niệm của
Lão; còn về Đức thì ông không hề nhắc tới. Ông để cả một chƣơng, chƣơng Đức sung phù, đƣa ra
một số ngƣời có đức sung mãn, nhƣng chữ đức ông dùng trong chƣơng đó chỉ là chữ đức của Khổng,
Mặc hiểu theo nghĩa nhƣ: nhân, nghĩa, lễ, trí… chứ không phải chữ Đức của Lão, tức cái nguyên lí ở
trong mỗi vật, cái tác dụng của Đạo ở mỗi vật, cái biểu hiện của Đạo ở mỗi vật.
