Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Trang cũng không nói đến “tính” 67 [13] , chỉ khuyên ta theo tự nhiên và để cho vạn vật thuận theo
tự nhiên (nhƣ trong bài IV.4, nuôi cọp thì thuận theo cọp). Ông nói thuận theo tự nhiên, chúng ta có
thể hiểu rằng thuận theo bản tính của mỗi vật.
Ông phân biệt thị phi thì tất không phân biệt tính thiện ác; nhƣng ông cho tự nhiên, phác tố 68 [14] là
biểu hiện của Đạo thì cũng cho nó là siêu thiện ác. Vì vậy mà các học giả cho rằng ông chủ trƣơng
tính siêu thiện ác, thực ra ông không hề đem vấn đề đó ra bàn nhƣ Mạnh tử, ngƣời đƣơng thời với
ông, và Tuân tử sinh sau ông.
TRI THỨC LUẬN
Một lần nữa, ta lại thấy Liệt tử và Trang tử có nhiều điểm giống nhau. Cả hai đều chủ trƣơng có
những điều mình không biết đƣợc.
Liệt tử hỏi: Trời đất có tận cùng không? có huỷ hoại không? rồi ông tự đáp: Điều đó ông không biết
đƣợc. (Liệt tử và Dương tử - trang 32). Ông lại ngờ thực với mộng nhƣ trong ngụ ngôn một ngƣời
kiếm củi bắt đƣợc con hƣơu, đập chết, giấu trong cái hào cạn, phủ cành lá lên, rồi quên mất chỗ giấu,
tƣởng mình nằm mê.
Còn Trang tử thì tự hỏi chủ tể của vũ trụ là gì? Và than thở không biết bao giờ loài ngƣời mới hiểu
đƣợc lẽ sinh hoá trong vũ trụ (II.2). Hai lần ông thắc mắc về cái “ta”: bài II.5 tỉnh mộng rồi ông
không biết mình hoá bƣớm, hay bƣớm hoá mình; bài VI.5, Trang lại cho Trọng Ni bảo Nhan Hồi:
“Ngƣời ta cho cái hình hài tạm thời của mình là cái “ta”, nhƣng làm sao biết đƣợc cái “ta” đó có thực
là ta không?
Trang tử cơ hồ đề cao tinh thần “bất khả tri” mà thành thực đó. Câu: “Biết rằng có những điều mình
không thể biết đƣợc, đó là đạt đƣợc cực điểm của tri” của ông nghĩa cũng tựa nhƣ câu: “Tri chi vi tri
chi, bất tri vi bất tri, thị tri dã” của Khổng tử (Luận ngữ - Vi chính – 17).
Nhƣng Trang còn tiến xa hơn Khổng, cho rằng ngay đến thị phi, thiện ác, cũng không biết đƣợc vì
cái thiện lúc này thì hoá các lúc khác, cái phải ở đây thì không phải ở kia. Cơ hồ ông cho không có gì
là chân lí cả.
