Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
phê phán đƣợc? Nếu là một ngƣời ý kiến khác cả tôi lẫn anh, hoặc giống cả tôi lẫn anh thì cũng làm
sao phán đoán đƣợc? Vậy anh, tôi và ngƣời thứ ba đó đều không quyết đƣợc ai phải, ai trái. Có nên
đợi một ngƣời thứ tƣ nữa không? (II.12)
Và ông tỏ thái độ trong bài II.8:
Đại Đạo không có tên, đại biện luận thì không nói (…) Cái Đạo mà minh thị ra rồi thì không phải là
Đạo; biện luận mà phải dùng lời nói thì không đạt đƣợc chân lí.
Ngoại thiên có bài Trí Bắc du 1 và Tạp thiên có bài Tác Dƣơng 12 cũng diễn lại ý đó:
Tác Dƣơng 12: Nếu dùng lời nói mà đủ thì chỉ cần nói về Đạo suốt ngày là hiểu hết về nó; nếu dùng
lời nói mà không đủ thì có nói suốt ngày cũng chỉ quanh quẩn nói về vật, (làm sao mà hiểu về Đạo
đƣợc).
Cái cảnh giới tối cao của Đạo (…) ngôn ngữ và trầm tƣ đều không thể “chở” nó đƣợc. Không nói gì
cả, cũng không trầm tƣ, đó là cái mức tối cao của nghị luận”.
Nghĩa là đừng nói cũng đừng suy nghĩ gì cả:
Trí Bắc du 1 dùng một ngụ ngôn:
Trí đi chơi phƣơng Bắc, gặp Vô Vi Vị (tƣợng trƣng ngƣời không làm không nói) hỏi: “Muốn hiểu
Đạo thì phải suy nghĩ những gì, ra sao?” Vô Vi Vị không đáp.
Trí trở về phƣơng Nam, gặp Cuồng Khuất (tƣợng trƣng ngƣời hơi hiểu Đạo) cũng hỏi câu đó; Cuồng
Khuất vừa định đáp thì quên mất mình muốn nói gì.
Sau cùng Trí yết kiến Hoàng Đế, lại hỏi câu đó. Hoàng Đế đáp: “Đừng suy nghĩ gì cả thì mới biết
đƣợc Đạo”. Nhƣng Hoàng Đế lại nhận rằng Vô Vi Vị, mới thật là đạt Đạo, vì không nói gì hết,
Cuồng Khuất mới tựa nhƣ đạt Đạo vì còn định nói, còn chính mình (Hoàng Đế) thì chƣa gần đƣợc
Đạo, vì đã nói về Đạo. Hoàng Đế kết: “Vì ngƣời biết thì không nói mà kẻ nói thì không biết”.
(Tác giả bài này có thể thuộc phái Lão vì ở đoạn dƣới dẫn nhiều câu trong Đạo Đức kinh, nhƣng
