Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
riêng về đoạn trên, đã diễn đúng ý của Trang).
Trang đã chỉ trích thói tranh luận của các chƣ tử đƣơng thời, đặc biệt là Khổng và Mặc, với bọn nguỵ
biện Huệ Thi và Công Tôn Long. Ông có lí: tranh biện không thuyết phục đƣợc đối phƣơng khi hai
bên khăng khăng giữ ý kiến của mình. Trong trƣờnh hợp đó, dùng trọng tài nào cũng vô ích. Các
cuộc hội nghị ở Liên Hiệp quốc về vấn đề hoà bình của thế giới, chứng minh lời của ông: Tất cả chỉ
là những đàm thoại giữa ngƣời điếc. Tuy nhiên họ cứ đấu khẩu với nhau, nhƣ vậy vẫn còn hơn là đấu
súng.
Vì chủ trƣơng dùng trực giác chứ không suy luận, nên phái Lão, Liệt. Trang không cống hiến gì
nhiều cho Tri thức luận của Trung Hoa, không bằng Khổng, Mặc và Danh gia. Nhƣ vậy có lợi hay có
hại cho dân tộc Trung Hoa, cái đó tuỳ quan niệm của từng ngƣời.
CHÍNH TRỊ LUẬN
Phần chính trị luận chiếm trọn chƣơng VII (Ứng đế vƣơng) và dăm ba đoạn trong vài chƣơng khác.
Tuy nhiên, cũng nhƣ Lão và Liệt, Trang chỉ đƣa ra ít nguyên tắc, không đi vào chi tiết (cách tổ chức
xã hội, trách nhiệm của vua, quan, giáo dục, kinh tế, võ bị…) nhƣ Khổng phái, vì chủ trƣơng của ông
rất giản dị: vô vi, trái hẳn với chủ trƣơng của Khổng, Mặc, Pháp.
Ta còn nhớ vua Sở muốn giao chức tƣớng quốc cho ông, ông từ chối. Chắc ông đã gai mắt khi thấy
bọn “sĩ” đƣơng thời bôn ba từ Tống qua Tề, từ Tần qua Sở để mong đƣợc các vua chƣ hầu thu dụng,
chê họ là tham danh lợi, bị ngoại vật chi phối mà đánh mất cái thiên chân. Cho nên ông khen Hứa Do
đã trả lời nhƣ sau khi vua Nghiêu kính cẩn “xin giao thiên hạ cho”:
“Nhà vua trị nƣớc mà nƣớc bình trị. Bây giờ tôi lên thay, thế là cầu danh ƣ? Danh là khách của cái
thực, tôi đóng cái vai khách sao? Con chim tiêu liêu (một loài chim nhỏ), làm ổ trong rừng, chiếm
bất quá một cành cây; con “yểnthử” (con mạch – tapir)uống nƣớc sông, bất quá đầy bụng thì thôi.
Xin nhà vua cứ giữ ngôi. Tôi có biết dùng thiên hạ làm gì đâu” (I.2).
Trong bài VII.3, Trang tử còn cho Ngƣời-không-tên nổi giận khi Thiên căn (một tên tƣởng tƣợng)
hỏi cách trị thiên hạ.
- Cút đi! Quân thô lỗ! Hỏi gì mà thấy ghét! Ta giao du với tạo vật, chán rồi thì cƣỡi con chim “phiếu
