đồng thời làm mờ đi một số khác. Tính mềm dẻo thần kinh là mắt xích còn
thiếu trong hiểu biết của chúng ta về vấn đề phương tiện thông tin và các
công nghệ tri thức khác tác động như thế nào lên sự phát triển của nền văn
minh, và giúp định hướng lịch sử nhận thức của loài người như thế nào ở
mức độ sinh học.
Chúng ta biết rằng hình thái cơ bản của não người không thay đổi nhiều
trong 40 ngàn năm qua.
[77]
Sự tiến hóa ở cấp độ gen diễn ra đặc biệt chậm,
ít nhất là theo quan niệm thời gian của con người. Nhưng chúng ta cũng biết
rằng cách con người suy nghĩ và hành động đã thay đổi khôn lường trong
suốt nhiều nghìn năm đó. H. G. Wells nhận định về loài người trong cuốn
sách World Brain (Bộ não của thế giới) được viết năm 1983: “Cuộc sống xã
hội và thói quen của loài người đã thay đổi hoàn toàn, trải qua những đợt
biến động và đảo lộn, trong khi tính di truyền dường như rất ít thay đổi nếu
có, kể từ cuối thời kỳ Đồ Đá.
[78]
Kiến thức về tính mềm dẻo thần kinh đã
giúp chúng ta lý giải câu đố hóc búa này. Ở giữa bức tường của trí tuệ và
hành vi mà mã di truyền của chúng ta đặt ra, con đường vẫn rộng mở và
chúng ta vẫn là người cầm lái. Qua những việc chúng ta làm và cách chúng
ta làm - từng khoảnh khắc, từng ngày, ý thức hay vô thức - chúng ta đã thay
đổi dòng chảy hóa học trong các liên hợp thần kinh của mình và làm biến
đổi bộ não của mình. Và khi truyền lại các thói quen suy nghĩ cho thế hệ
sau bằng những ví dụ chúng ta đặt ra, bằng nền giáo dục chúng ta xây dựng,
và bằng các phương tiện chúng ta dùng, chúng ta truyền lại cả những thay
đổi trong cấu trúc bộ não của mình.
Dù cách thức hoạt động của chất xám vẫn nằm ngoài tầm với của các nhà
khảo cổ, giờ chúng ta biết rằng công nghệ tri thức không chỉ có thể định
hình và tái tổ chức mạch thần kinh trong đầu con người, mà nó phải như
vậy. Bất cứ kinh nghiệm lặp lại nào cũng ảnh hưởng tới các liên hợp thần
kinh; những thay đổi do dùng lặp đi lặp lại các công cụ với chức năng bổ
trợ cho hệ thần kinh cũng nên được chú trọng. Dù không thể ghi nhận lại
một cách cụ thể những thay đổi về tư duy trong quá khứ xa xăm, chúng ta
