nói. “Họ biết rằng những người đọc thông minh cuối cùng cũng sẽ tới và
cảm ơn họ”.
[132]
Sẽ không thể có lịch sử văn chương giàu có của chúng ta nếu không có sự
trao đổi gần gũi giữa người đọc và người viết qua những cuốn sách. Sau
phát minh của Gutenberg, ranh giới của ngôn ngữ đã mở rộng nhanh chóng
khi người viết nỗ lực thể hiện ý tưởng và cảm xúc với sự rõ ràng, thanh nhã
và độc đáo ở mức độ cao, nhằm giành được sự chú ý của những độc giả
ngày càng phức tạp và khắt khe. Từ vài nghìn từ, vốn từ tiếng Anh đã mở
rộng tới một triệu từ cùng với sự phổ biến của sách.
[133]
chứa những khái niệm trừu tượng chưa từng tồn tại trước đó. Các tác giả
thử nghiệm các cú pháp và chọn lọc từ, mở ra những lối đi mới cho tư duy
và tưởng tượng. Người đọc háo hức bám theo những lối đi đó và trở nên
thông thạo với văn thơ đa dạng, phức tạp và nhiều phong cách. Những ý
tưởng người viết có thể diễn đạt và người đọc có thể hiểu đã trở nên phức
tạp và tinh tế hơn, khi các lý lẽ có thể trải dài qua nhiều trang giấy. Khi
ngôn ngữ mở rộng, ý thức trở nên sâu sắc hơn.
Sự đào sâu đó đã vượt qua những trang giấy. Không quá lời khi nói việc
viết sách và đọc sách đã nâng tầm và tinh lọc kinh nghiệm của con người về
cuộc sống và tự nhiên. Eisenstein viết: “Trình độ đáng kể thấy được ở các
văn sĩ, những người có thể cô đúc vị giác, xúc giác, khứu giác và thính giác
chỉ bằng ngôn từ, cho thấy một tầm ý thức cao hơn và sự quan sát các kinh
nghiệm kỹ càng hơn đã được chuyển tới người đọc”. Giống như họa sĩ và
nhạc sĩ, văn sĩ có thể “làm thay đổi nhận thức” theo cách “làm giàu hơn chứ
không làm thui chột phản ứng giác quan đối với kích thích bên ngoài, mở
rộng chứ không thu hẹp phản ứng nhân ái đối với các trải nghiệm của con
người”.
[134]
Ngôn từ trong sách không chỉ củng cố khả năng tư duy trừu
tượng; chúng còn làm giàu kinh nghiệm của con người về thế giới khách
quan, thế giới bên ngoài sách.
Một trong những bài học quan trọng nhất rút ra từ tính mềm dẻo thần kinh
