nhiều hơn là khấu trừ giá trị. Chẳng hạn, một chiếc xe tải có thể sẽ được khấu hao
trong ba năm, cho nên giá trị kế toán của chiếc xe tải đó ở cuối giai đoạn đó sẽ bằng
0. Nhưng nó vẫn có giá trị nào đó trên thị trường. Một bằng sáng chế có thể được
khấu hao trong suốt tuổi đời sử dụng, nhưng nếu công nghệ đã tiến bộ vượt xa nó,
giá trị của nó có thể gần như bằng 0 sau một vài năm, bất kể các kế toán viên có nói
gì. Thế nên, các tài sản thường hiếm khi đáng giá như những gì được thể hiện trên
sổ sách. (Chúng tôi sẽ trình bày chi tiết hơn về giá trị kế toán hay giá trị “sổ sách”
trong Phần 3).
KHOẢN TRẢ MỘT LẦN: CỜ VÀNG CẢNH BÁO
Kế toán cũng giống như cuộc sống, ít nhất là ở chỗ: có rất nhiều thứ không
nằm gọn trong hạng mục nào. Bởi vậy, mỗi báo cáo kết quả kinh doanh lại có một
nhóm lớn gồm những chi phí không thuộc về COGS, mà cũng chẳng phải là chi phí
hoạt động hay chi phí chung. Mỗi báo cáo mỗi khác, nhưng thường thì bạn sẽ nhìn
thấy các dòng “thu nhập/chi phí khác” (đây thường là khoản thu được hay mất đi từ
việc bán tài sản, hoặc từ các giao dịch không liên quan đến hoạt động thực sự của
doanh nghiệp) và tất nhiên là cả dòng “thuế”. Bạn không cần bận tâm đến hầu hết
những dòng này. Nhưng có một dòng thường đảo lên sau COGS và chi phí hoạt
động (đôi khi nó còn được đưa vào ngay dưới chi phí hoạt động) − dòng mà chắc
chắn bạn cần hiểu vì nó có ý nghĩa trọng yếu đối với khả năng sinh lời. Nhãn tên
phổ biến nhất cho nó là “khoản trả một lần”.
Có thể đôi lúc bạn đã bắt gặp cụm từ taking the big bath (gột rửa) hoặc một
cụm từ tương tự trên tờ Wall Street Journal. Đó là một cách nói ám chỉ đến những
khoản trả một lần, những khoản này còn được gọi là khoản đặc biệt (extraordinary
item), xử lý nợ xấu (write-off) hay phí tái cơ cấu (restructuring charge). Có những
lúc doanh nghiệp phải tiến hành xử lý nợ xấu, như trong trường hợp của WMI, khi
đi sai hướng và muốn điều chỉnh lại sổ sách. Thường xuyên hơn thì những khoản
phí một lần xuất hiện khi một CEO mới lên nắm quyền và muốn tái cơ cấu, tái tổ
chức, đóng cửa nhà máy và có thể cắt giảm biên chế. Đó là nỗ lực của CEO, bất kể
đúng sai, để cải thiện doanh nghiệp dựa trên đánh giá cá nhân của ông ta về những
gì là thiết yếu đối với doanh nghiệp. Thường thì một cuộc tái cơ cấu như vậy đòi
hỏi nhiều chi phí − tiền thuê nhà xưởng, chi phí thực hiện các gói hỗ trợ thất
nghiệp, vứt bỏ cơ sở vật chất, bán trang thiết bị, v.v…
Ngày nay, các kế toán viên luôn muốn thận trọng. Thực tế là họ buộc phải thế.
GAAP khuyến cáo các kế toán viên nên ghi nhận chi phí ngay khi biết rằng chi phí
