5
Vài chủ đề
B
a thí dụ mà chúng ta đã xem xét đụng chạm tới một số những chủ đề,
những ý tưởng chung mà ý nghĩa của chúng vượt xa khỏi ý nghĩa của bất kì
văn bản đơn thuần nào cũng như bất kì trường phái hoặc thời kì đơn thuần
nào. Giờ đây tôi sẽ chọn ra khoảng nửa tá những chủ đề đó để chúng ta cùng
quan tâm tới một cách đặc biệt. Trong một chừng mực nào thì một vấn đề có
thể, một cách chính đáng, được xem xét tách rời khỏi bối cảnh lịch sử đặc
thù mà nó được nêu lên và (có thể) được giải đáp, câu hỏi này chính nó là
một vấn đề triết học, và không phải là một vấn đề đơn giản; tôi sẽ nói đôi
điều về nó trong phần khép lại chương này.
Thuyết căn cứ vào hệ quả
Xin đừng hốt hoảng vì cái tiêu đề. Đó chỉ là nhãn hiệu gán cho học
thuyết chủ trương rằng điều gì tốt xấu ra sao phải được phê phán bằng cách
xét tới những hệ quả của nó. Như chúng ta đã thấy, trong tập Crito, Socrates
cân nhắc những hệ quả của những hành động mở ra phía trước ông, những
hệ quả dành cho bạn hữu ông, con cái ông, và chính ông. Nhưng cũng có
những cân nhắc về những gì đã xảy ra trong quá khứ, không phải về những
gì sẽ thành hệ quả trong tương lai: cách ứng xử trước đó của ông đòi hỏi
rằng giờ đây ông có một bổn phận đối với Nhà nước, đó là đòi hỏi ông chấp
nhận phán quyết và hình phạt mà Nhà nước đưa ra. Ở cuối chương đó, tôi đã
đề xuất rằng nếu các triết gia muốn giải quyết những vấn đề đạo đức của
chúng ta, trước hết họ phải thuyết phục được chúng ta rằng những vấn đề
