Hình 12. Tiến bộ thông qua mâu thuẫn: bão táp Bastille. Hegel mới 19 tuổi khi nổ ra cuộc
Cách mạng Pháp - gây ấn tượng với Hegel.
Hãy lưu ý rằng nơi đây có rất ít niềm an ủi cho cá nhân. Ý niệm phải đi
tới chỗ tự thức, và điều này phải được thực hiện trong tâm trí con người, vốn
là phương tiện duy nhất, nhưng không một tâm trí con người cụ thể nào
quan tâm tới nó. Lịch sử vứt bỏ những cá nhân một khi tới lượt họ, họ đã
làm xong nhiệm vụ của mình. Điều đó thậm chí đúng, và đặc biệt đúng, với
những cá nhân làm nên lịch sử thế giới: ‘mục đích của họ một khi đã đạt
được, họ ngã xuống, bên lề, như những cái vỏ ngoài trống rỗng vô giá trị’.
Julius Caesar đã làm tròn phận sự của ông, và bị ám sát chết. Napoleon đã
làm tròn phận sự của ông - rồi bị đánh bại, bị cầm tù, và bị đày đi chết rục ở
đảo Elba. Một cá nhân không là gì khác hơn một dụng cụ không thật cần
thiết. Cứ cho là Thượng Đế yêu thương mọi người chúng ta, nhưng cái Ý
niệm thì hoàn toàn không bận tâm tới chúng ta, chừng nào còn một số người
chúng ta, thì họ vẫn làm cái công việc của nó, cái Ý niệm đó. Thế nên thật
khó tin rằng học thuyết Hegel có thể trở nên một triết lí dành cho quảng đại
quần chúng, bất kể ảnh hưởng lớn lao của nó.
Charles Darwin: The Origin of Species (Nguồn gốc các Loài)
Charles Darwin, Nguồn gốc các loài, Trần Bá Tín dịch, NXB tri thức 2010.
