đàn cừu, một đoàn người nô lệ. Tình trạng này kéo dài, vì người
ta chưa chân nhận những giá trị của tự do:
“Luân lý là gì nếu không phải là sự tuân phục những lề thói,
bất cứ lề thói đó hay dở thế nào; sống theo luân lý là sống theo
tập tục... Trái lại, người tự do là người vô luân, vì người tự do
muốn rằng trong tất cả mọi việc, nó chỉ chịu quyền của chính
mình nó mà thôi, không chịu theo một tập tục nào hết”. (L’homme
libre est immoral, puisque, en toutes choses, il veut dépendre que
de lui-même et non d’un usage établi).
Cũng như Kierkegaard, Nietzsche muốn con người hiện sinh
vượt lên trên cái thông thường. Khác một điều: Kierkegaard còn
nhận cho là luân lý có giá trị của nó là giá trị bậc hai; trái lại
Nietzsche luôn luôn cho rằng “Luân lý là môi trường sinh hoạt của
đoàn vật, vì luân lý có chủ đích bảo đảm hạnh phúc chung của lũ
người hèn”. Như vậy, trong khi Kierkegaard còn truy nhận luân lý
một giá trị, thì Nietzsche bảo luân lý là một cái chi tầm thường,
không xứng với người hùng của ông. Người hùng của Nietzsche
là con người hoàn toàn tự chủ, không lệ thuộc vào những thói tục
do luân lý cổ truyền tạo nên để nô lệ hóa con người; con người
hùng ý thức sâu xa về tính cách tự chủ của mình, nó muốn dùng
cuộc đời của nó để thể hiện quyền tự chủ vô cùng quý báu đó.
Sở dĩ bọn nô lệ đã dùng luân lý khuất phục được những người
thống trị, vì những người này đã chấp nhận những giá trị của nền
luân lý nô lệ: Chấp nhận một nền luân lý, là tự đặt mình làm nô lệ
cho một cách sống, một ý thức hệ. Nietzsche luôn luôn nhắc lại
điều đó, và ông đã nói mạnh và nói cách đau đớn vì ông chứng
nghiệm luân lý Tây phương thời đó đang đi vào hư vô chủ nghĩa,
một thứ luân lý tiêu cực coi mọi sự là vô ích. Hư vô chủ nghĩa dạy
người đời rằng: “Đời không đáng sống. Tất cả mọi sự đều vô ích.
Thôi, cứ sống cho qua ngày. Sống chờ đợi. Chờ chết”. Đó là hình
