cuộc đối thoại giữa tôi và thế giới, giữa chủ thể và đối tượng.
Trong ý đó, tâm lý học theo phương pháp hiện tượng học được
gọi là tâm lý học theo quan điểm ngôi thứ hai: Tôi coi thế giới là
đối tượng, nghĩa là một hiện diện, một hữu thể đang đối diện và
đối thoại với tôi. Nói đối thoại là nói đến sự hiện diện cần thiết của
cả hai, và hai đó truy nhận nhau; nếu không trọng kính nhau và
thành tâm tìm hiểu nhau, đối thoại sẽ trở thành “đối thoại của hai
thằng điếc”, mỗi bên chỉ nói mà không nghe, và chỉ cho những
điều mình nghĩ là đúng. Những cuộc tranh luận Nga Mỹ ở Liên
hiệp quốc cũng như ở hội nghị ngưng thí nghiệm nguyên tử tại
Giơ-ne-vơ (Genève) là những thí dụ cụ thể về đối thoại giữa hai
người điếc. Nhưng điển hình vẫn là những cái nhìn của các ông
triết gia hoặc duy trí hoặc duy nghiệm: Khi con người của những
triết thuyết đó nhìn thế giới, thì họ chỉ thấy duy có một, duy trí chỉ
thấy những phạm trù của tư tưởng, duy nghiệm chỉ thấy những
định luật bất biến của sự vật. Kết cục, không có đối thoại, không
có tìm hiểu, vì cả hai loại triết gia đó cùng nghĩ rằng không có chi
đáng tìm hiểu hết: Vạn vật vẫn thế, và tâm trí con người cũng vẫn
vậy, có gì để biết thêm đâu? Những thuyết duy đó từ chối đối
thoại, từ chối tìm hiểu, nên tự ngàn đời họ vẫn chỉ nói nguyên một
giọng của họ mãi; họ không có chi mới để thông cho ta. Thử xem
những học thuyết như thế có tiến triển gì sau từng chục thế kỷ
đâu? Các môn sinh vẫn ê a lặp lại những câu “Tử viết”, mà Tử
viết đây không phải là Khổng Tử mà thôi, nhưng còn là Aristote
và vân vân nữa.
Muốn nói một cách gọn hơn, chúng ta có thể gọi những thái
độ triết học duy trí là triết duy chủ thể, và những triết học duy
nghiệm là duy đối tượng, còn hiện tượng học của Husserl thì giả
thiết phải có cả hai: Chủ thể và đối tượng. Husserl đã nói lên chủ
trương đặc biệt đó trong hai chủ đề hiện tượng học của ông về
