mức hiện sinh, bỏ được cách sống tầm thường của một người chỉ
sống để mà sống như cầm thú, để từ nay sống như một nhân vị
tự ý thức và tự trách nhiệm về mình: Jaspers gọi đó là một siêu
việt, vì con người hiện sinh đã vươn lên trên con người sinh tồn.
Rồi khi tôi tìm hiểu vũ trụ, tôi thấy rằng càng thấy và biết nhiều về
vũ trụ, tôi càng thấy vũ trụ bao la và huyền nhiệm, vượt quá tất cả
những gì tôi có thể nghĩ về vũ trụ: Jaspers cũng gọi vũ trụ là một
siêu việt đối với tri thức của tôi. Tuy nhiên, nếu như các học giả
đã xác nhận, “muốn hiểu triết học Jaspers thì phải hiểu cho tường
chữ siêu việt”, chúng ta cũng có thể nhận định một cách tổng quát
rằng: Chữ siêu việt của Jaspers thường chỉ có hai nghĩa căn bản.
Nghĩa thứ nhất là: Vươn lên; theo nghĩa này, siêu việt là hướng đi
lên không ngừng của hiện sinh; cũng trong nghĩa này Jaspers
thường dùng động từ “vươn lên” (transcender). Nghĩa thứ hai của
siêu việt là “siêu việt thể” (la transcendance); kỳ thực, như hai
giáo sư đã ghi chú, chữ siêu việt được đùng thay chữ Thượng đế
của triết học cổ điển; sở dĩ phải thay như thế, vì Jaspers nghĩ chữ
Thượng đế dễ gợi lại những yếu tố thần thoại.
Chúng ta sẽ luôn luôn gặp hai nghĩa trên đây của chữ siêu
việt. Vì thế có học giả đã gọi triết học của Jaspers là “triết học về
siêu việt”. Chúng tôi sẽ chia bài này làm hai phần, mỗi phần sẽ
nhắm hiểu một ý nghĩa của chữ siêu việt; phần đầu dành cho
hướng đi lên của hiện sinh, và chúng ta sẽ thấy hiện sinh có
nghĩa là luôn luôn vươn lên và tự vượt mình, - phần sau dành cho
sự tìm hiểu siêu việt theo nghĩa tuyệt đối, trong phần này chúng
ta sẽ thấy Jarpers hiểu siêu việt thể như thế nào.
HIỆN SINH CỦA JASPERS HƯỚNG LÊN SIÊU VIỆT
Phần này sẽ mở cho chúng ta thấy toàn thể hệ thống triết hiện
sinh Jaspers đúng như triết gia đã trình bày trong ba phần cuốn
Philosophie của ông. Nhìn vào toàn thể vũ trụ Jaspers đã nhận ra
