TRIẾT HỌC HIỆN SINH - Trang 160

quyết về mình. Đã thế, tính chất tự do của các nhân vị hiện sinh
không cho phép ta áp dụng phương pháp của khoa học thực
nghiệm vào công việc tìm hiểu con người: Phương pháp phải
thích ứng với đối tượng, nên chúng ta phải thay phương pháp
thực nghiệm bằng một phương pháp khác. Jaspers gọi phương
pháp này là “soi vào hiện sinh”, nghĩa là nhận định dần dần và lâu
dài. Phần III có đối tượng là siêu việt: Đây là cùng đích của hiện
sinh. Triết hiện sinh của Jaspers hướng lên siêu việt như hướng
về cùng đích của nó. Nhìn lại hai quãng đường vừa đi qua, chúng
ta đã gặp hai cái nhảy: Cái thứ nhất giúp con người nhảy từ lãnh
vực vật chất lên tới lãnh vực tinh thần của hiện sinh. Rồi trong
lãnh vực hiện sinh cũng có nhiều bước tiến; những bước tiến này
tuy không được gọi là những cái nhảy thực thụ, vì chúng không
đưa chúng ta lên một lãnh vực khác hẳn, nhưng cũng đưa chúng
ta tiến lên luôn. Luôn luôn vượt lên trên chính mình ta. Trong đà
đi lên, và đi lên không ngừng này, sẽ có một lúc con người cảm
thấy “bị chặn lại” bởi những tình trạng giới hạn (situations limites):
Khi đó con người phải nhảy cái nhảy cuối cùng. Nhảy vào trong
lãnh vực của siêu việt: Cái nhảy này thường được Jaspers gọi là
“niềm tin triết học” (foi philosophique). Đây là phần đặc sắc nhất
và cũng là phần khó hiểu nhất của triết học Jaspers, cho nên
chúng tôi sẽ dành phần thứ hai bài này để học hỏi. Tuy nhiên,
ngay từ bây giờ, chúng ta nên nhớ rằng, trong tư tưởng Jaspers,
hiện sinh và siêu việt liên hệ mật thiết với nhau đến nỗi nếu không
giữ chặt mối tương quan với siêu việt, hiện sinh không còn đáng
gọi là hiện sinh trung thực nữa. Đúng như Wahl đã tóm tắt trong
câu: “Cho nên hiện sinh không phải chỉ là nhân vị tự ý thức về
mình và có tương quan với chính mình, nhưng nhân vị đó còn
phải giữ vững tương quan với siêu việt là nguyên ủy của mình.