nên được sự sống và cũng không tự tạo ra được những vi khuẩn
hoặc vi trùng bệnh, để nghiên cứu về bệnh lý các sinh vật chẳng
hạn. Tuy nhiên ông có thể thí nghiệm với những dữ kiện mà thiên
nhiên mang lại cho ông. Còn khi bước vào lãnh vực tâm linh,
phương pháp thí nghiệm theo nghĩa chặt không còn nữa; nhà tâm
lý học chỉ quan sát mà thôi. Cả khoa học có tên là tâm lý thực
nghiệm cũng đặt nền trên sự quan sát, và những “thí nghiệm” của
khoa đó chẳng qua chỉ là những thí nghiệm theo nghĩa rộng, và
kết cục những thí nghiệm đó vẫn phải được giải thích theo quan
điểm của tâm lý gia đã điều khiển những “thí nghiệm” đó. Thành
thử, nếu dùng đến thí nghiệm, thì ở đây thí nghiệm không có giá
trị khách quan như nơi khoa lý hóa trên kia nữa. Thực sự, với
khoa tâm lý hiện tượng học do Husserl đề xướng và được những
tâm lý gia như Merleau Ponty, Sartre, Scheler, v.v... khai thác,
những “thí nghiệm” của tâm lý học thực nghiệm thường bị coi là
giả tạo và không phản ảnh đúng sinh hoạt tâm linh con người.
Cũng vì thế, tâm lý hiện tượng học đặt trọng tâm nghiên cứu vào
sự quan sát và mô tả những thái độ đầy ý nghĩa của con người
hiện sinh.
Ở trên ba loại sự kiện mà chúng ta vừa nói tới trên đây, còn
một loại khác nữa: Đó là lãnh vực sinh hoạt của tinh thần. Giữa
ba loại kia và loại này, quãng cách thực là sâu xa và lớn lao. Theo
tư tưởng Jaspers, thì tâm linh còn là cái chi khả nghiệm
(empirique), cho nên tâm lý học gần khoa sinh vật học hơn là gần
khoa triết học. Ông còn đúng một danh từ thông loại để gọi hai
loại này: Loại khoa học về thiên nhiên (sciences de la nature) dựa
trên thực nghiệm, và có thể đạt được một tri thức khách quan:
Loại khoa học về tinh thần (sciences de l’esprit) như xã hội học,
sử học và nhất là triết học, không nhắm nghiên cứu một tĩnh vật
hoặc phương diện tĩnh của sinh vật, nhưng là nghiên cứu về tinh
