học chủ nghĩa. Nói khoa học chủ nghĩa là nói: Con người chỉ là
một sự vật như trăm ngàn sự vật khác của vũ trụ vật lý.
Khoa học thực nghiệm, với tất cả những phát minh kỳ diệu
của nó, và với tất cả viễn tượng tiến triển xa xăm của nó, vẫn chỉ
nhằm một thứ đối tượng có khách thể tính. Chủ thể tính của con
người, nhất là tự do của con người hiện sinh, không thể nào trở
thành đối tượng cho khoa học thực nghiệm được. Cần phải có
một khoa học khác: Khoa này có tên là triết lý hiện sinh. Trong ý
ấy, Jaspers đã chủ trương: “Cuộc khám phá vũ trụ vừa cho ta
thấy khoa học thực nghiệm chưa hoàn thành được công việc.
Triết học phải tiếp tục công việc mà khoa học vừa bỏ dở; nhưng
thay chế độ thì cũng phải thay nhân viên, triết gia vào thay cho
khoa học gia, và tự đây bắt đầu kỷ nguyên của hiện sinh”.
B - Triết gia và hiện sinh.
Trước hết nên nhận định rõ ràng ý nghĩa chữ “hiện sinh”. Điều
này tuy chúng tôi đã bàn tới ít nhiều trong hai chương đầu, nhưng
có lẽ bây giờ chúng ta mới thấy ý nghĩa đó hiện ra sáng sủa: Hiện
sinh khác với sinh tồn và thường chống với chủ nghĩa sinh tồn.
Bám vào sự sống như rễ cây bám chặt vào đất: Đó là sinh tồn,
chưa phải là hiện sinh. Chỉ ham những cảnh dễ dàng và chạy
theo những thú vui ào ạt: Đó là sinh tồn, không phải hiện sinh.
Chủ nghĩa sinh tồn làm con người coi sự sống như của báu duy
nhất và như tất cả ý nghĩa cuộc đời. Trái lại hiện sinh là vươn lên
trên mức sống của sinh vật, vì hiện sinh là cuộc sống tinh thần.
Nhớ lại câu nói của Nietzsche trên kia: “Người ta chỉ yêu cuộc
sống khi người ta biết ghét nó. Và muốn thu hoạch một mùa sống
phong phú và ý nghĩa, thì phải dám sống một cách nguy hiểm”.
Nói giản dị: Hiện sinh là ý nghĩa của đời sống; người ta chỉ vươn
tới hiện sinh khi nào người ta đã ý thức được rằng mình sống để
