(Anh hãy là anh). Như thế trong khi tôi tự nhủ phải “trở thành
người mà tôi mang khả năng trong mình tôi”. Thì tôi cũng chỉ có
một ý nguyện là thấy “anh trở nên chính mình anh”. Anh đang bắt
chước tôi! Anh đang làm như tôi? Mỗi chúng ta là một độc đáo.
Tóm lại chỉ có thông giao khi tôi truy nhận tính chất tha nhân
của tha nhân. Tha nhân vừa là tha vừa là nhân. Thường người ta
dễ công nhận cho tha nhân là nhân. Rất ít người chịu công nhận
cho tha nhân là tha, nghĩa là người khác; người nhưng không
phải là người y như tôi. Tuy Jaspers không nghiên cứu tỉ mỉ về
tha tính (altérité) của tha nhân như chúng ta thấy trong các tác
phẩm của Marcel, nhưng ông cũng nhấn mạnh không kém. Chính
những đặc sắc của mỗi người làm cho mỗi người có nhân cách
khác nhau, nghĩa là cách làm người khác nhau. Thông giao đòi
buộc phải có sự truy nhận tha tính của tha nhân. Thành thử
những người độc đoán, miệng nói tha nhân, mà bụng nghĩ tha thể
(autre), vì họ không coi tha nhân là người khác, nhưng là sự vật
khác. Những ai không đề cao thông giao đều coi tha nhân phải là
nhân như mình nghĩ về họ.
TRIẾT GIA NHÌN SIÊU VIỆT
Các học giả đều nhìn nhận sự phong phú, và vẻ toàn hảo của
triết học Jaspers, coi đó là một kết tinh tuyệt mỹ của hai tư tưởng
Kierkegaard và Nietzsche. Hơn nữa, như chúng tôi sẽ có dịp
nhấn mạnh dưới đây, triết học Jaspers còn là kết tinh rất linh
động của truyền thống và tân tiến, khác hẳn đường lối quá tiêu
cực của Sartre. Và còn phải nói: Triết Jaspers là kết tinh, hay ít ra
nó muốn là một kết tinh của tôn giáo và triết học. Trong Jaspers
người ta gặp lại tất cả truyền thống Hy Lạp, từ Platon đến
Kierkegaard, trong đó người ta cũng luôn luôn gặp truyền thống
tôn giáo của Thánh kinh, Cựu ước và Tân ước, nghĩa là đạo
Chúa Ki-tô cùng với lịch sử của nó ghi trên sinh hoạt tinh thần của
