Tây phương. Một triết học như thế tỏ ra xứng với danh hiệu của
nó là triết học hiện sinh, vì nó đã tha thiết với tất cả mọi hình thái
hiện sinh của con người trong không gian và thời gian; trong
không gian, vì con người tỏ ra ý thức tương quan giữa mình và
siêu việt; trong thời gian, vì Jaspers đã không coi rẻ những đóng
góp của các triết gia tiền bối. Nói tóm lại, Jaspers đưa chúng ta lại
gần những triết học Đông phương như Lão và Phật, và cũng gần
với nền triết học tôn giáo của một Thánh Tô-ma hơn. Tuy thế,
đừng vội tưởng triết học Jaspers sẽ dẫn tới những hình thức tôn
giáo sùng bái, như học thuyết Phật Thích Ca đã dẫn tới Đạo
Phật, hoặc tư tưởng triết lý của Lão Trang đã đưa tới Lão giáo
v.v... Các học giả thường coi triết học Jaspers là cái chi muốn
vươn lên trên những hình thức tôn giáo thờ cúng. Dầu sao, chất
tôn giáo cũng có mặt, và đậm đà trong học thuyết Jaspers: Thành
thử, nói một cách đơn giản, Jaspers chống lại khuynh hướng duy
tâm của Platon và Hégel bằng cách vạch rõ rằng tư tưởng chưa
phải là hiện sinh, Jaspers chống lại Comte và phong trào thực
nghiệm bằng cách vạch cho thấy khả nghiệm mới chỉ là lãnh vực
của đồ vật thôi, và như vậy thực nghiệm chưa vươn tới hiện sinh
và chưa bao quát được hữu thể. Sau hết Jaspers chống lại
Nietzsche bằng cách vạch cho thấy thuyết nhân bản của
Nietzsche, cũng như tất cả các thuyết nhân bản khác, nhất định
sẽ đem con người đến chỗ tự tôn mình làm Thượng đế và do đấy
sẽ đưa con người tới những điên rồ vô lý.
Jaspers đã đạt tới siêu việt bằng cách nào? Và ông quan niệm
siêu việt như thế nào, đó là hai đề tài chúng ta sẽ lần lượt tìm
hiểu ở đây.
Một điều chắc chắn: Jaspers đã đi tới siêu việt qua con đường
hiện sinh, không qua con đường luận lý của triết cổ truyền. Nếu
dùng luận lý để tìm Thượng đế và đạt được Thượng đế, thì Ngài
