chỉ là một sản phẩm của tâm trí con người. Jaspers đã chống lại
thuyết duy trí ngay tự đầu, cho nên chúng ta đừng mong ông sẽ
dùng lý trí để “chứng minh” có siêu việt. Đối với Jaspers cũng như
đối với các triết gia hiện sinh khác, luận lý là lãnh vực của suy
tưởng, không phải lãnh vực của hiện hữu cho nên muốn dùng
luận lý để đạt tới siêu việt thì cũng chẳng khác gì “trèo lên cây để
tìm cá: Duyên mộc cầu ngư” (Mạnh Tử). Siêu việt chỉ xuất hiện
trong tương quan với hiện sinh, cho nên, theo Jaspers, chúng ta
chỉ có một phương thế duy nhất để đạt tới siêu việt: Phương thế
của hiện sinh, tức phương pháp “soi vào hiện sinh” mà chúng ta
đã gặp trong bài trước.
Dưới đây chúng tôi xin trình bày một cách tóm tắt con đường
dẫn tới siêu việt trong triết gia Jaspers. Triết nhân gọi đó là “con
đường của những tượng số”. (La voie des chiffres). Có lẽ cần bàn
đến ngay ý nghĩa của một tượng số. Muốn dễ hiểu, chúng ta hãy
so sánh tượng số với ký hiệu (signes) và biểu tượng (symboles).
Biểu tượng là một dấu hiệu tự nhiên nói lên một thực tại vượt qua
thực tại riêng của dấu hiệu: Thí dụ chiếc cân là biểu tượng của
công lý, lưỡi gươm là biểu tượng của lời thề danh dự, chim
phượng hoàng là biểu tượng của khí phách anh hùng v.v... Như
vậy ý nghĩa của biểu tượng vừa có sẵn trong những biểu tượng
vừa vượt quá những biểu tượng đó. Thứ đến là những ký hiệu:
Đây là những dấu hiệu nhân tạo, nên chúng chỉ có những ý nghĩa
mà chúng ta dùng công ước (convention) gán cho chúng. Thí dụ
những ký hiệu ta dùng để viết lên những con số như 3, 4, 5 v.v...
và những mẫu tự như a, b, c v.v... Rồi những ký hiệu dùng ngoài
công lộ, như dấu cấm đậu xe, dấu cấm loại xe vận tải, dấu buộc
phải ngừng v.v... cũng đều xếp vào loại ký hiệu. Bản tính ký hiệu
nghèo nàn: Chúng chỉ nói lên điều người ta gán cho chúng phải
nói lên. Và chúng hoàn toàn có tính chất nhân tạo và công ước.
