Một người chỉ biết ăn no ngủ kỹ, hoàn toàn sống cuộc đời sinh lý,
thì làm sao có thể đọc được những tượng số trong vũ trụ? Nhưng
khi con người đã vươn tới hiện sinh, thì nhất định có một lúc
người đó gặp siêu việt thể qua những tượng số mà nay họ đã biết
đọc, nghĩa là đã hiểu được ý nghĩa sâu xa của vạn vật.
Jaspers quả quyết bất cứ sự vật nào cũng có thể trở thành
tượng số, nhưng ông thường nói đến bốn loại tượng số căn bản
này: Vũ trụ, ý thức con người nói chung, lịch sử của tinh thần con
người nói chung, và sau hết là hiện sinh của mỗi nhân vị. Nói
cách khác, mỗi lãnh vực trong bốn loại vừa kể đây, đều dẫn con
người đến sự đối diện với một vô cùng thể.
a) Ý niệm về vũ trụ bao la vô hạn dẫn chúng ta tới một vô
cùng thể mung lung như ẩn như hiện; tuy nhiên, những ai biết
suy nghĩ đến chỗ “cùng kỳ lý” sẽ sớm nhận định rằng đây không
phải là một siêu việt và cũng không phải là một bao dung thể
(englobant) đích thực: Theo Jaspers, ý niệm về vô cùng vật lý này
sẽ trở thành một cạm bẫy và một sự chết đuối cho ta, nếu ta dùng
lại đó, nhưng nó sẽ là một bước tiến của ta, nếu ta cho nó chỉ là
một tượng số.
b) Sau vũ trụ hữu hình, đến một vũ trụ của tri thức cũng có thể
trở thành tượng số cho ta: Jaspers thường gọi vũ trụ của tri thức
là “ý thức nói chung” (la conscience en général). Ý thức là lãnh
vực của tự nội (immanence). Nói tự nội vì đây ta tự ý thức về
mình. Ý thức là một thế giới bao la vì ta có thể bao quát vũ trụ
trong một ý nghĩ của ta. Do đấy ý thức có thể trở nên cạm bẫy
cho mình, nếu ý thức tự coi là nguồn gốc và cùng đích mọi sự,
những chính tự nội sẽ trở thành một tượng số của siêu việt, khi tự
nội biết tự coi mình là phản ảnh của hữu thể và có nhiệm vụ nhìn
sâu thêm mãi vào trong bao la của hữu thể tự tại tức siêu việt.
