người bạn đó vẫn như muốn sống lại: Và tôi lại bị đe dọa trong
quyết định của tôi. Vậy, mỗi hành vi tự do và tự quyết của tôi đều
vạch cho tôi thấy mình bị giới hạn, thấy mình không có khả năng
để thực hiện những quyết định của mình, và còn có khả năng để
tự phản bội mình bằng cách rút lui khỏi những quyết định rất chân
thành của mình nữa. - Siêu việt hiện ra trong sinh hoạt thường
ngày của hiện sinh dưới hình ảnh cái vượt quá những giới hạn
của ý chí ta: Theo Jaspers, người ta phải nhìn nhận giới hạn đó là
siêu việt; nếu không thì phải nhận đó là hư vô. Vì không thể có hư
vô, và nhất là tôi trực giác thấy rằng tôi không hiện sinh trong hư
vô, nhưng hiện sinh trong những giá trị tinh thần đích thực và
thực tại, cho nên sự vượt quá kia không đẩy tôi xuống hố hư vô
mà chỉ cho tôi nhận định một cách cụ thể về giới hạn tự do hiện
sinh của tôi.
Tuy nhiên, chính trong những hoàn cảnh giới hạn, con người
mới trực tiếp với siêu việt hơn. Những hoàn cảnh giới hạn
thường được Jaspers nhắc đến là: Đau khổ, sự chết, tội lỗi. Con
người giẫy giọn trong đau khổ như cá bơi trong nước: Chúng ta
sợ đau khổ và hết sức tránh đau khổ, nhưng thân phận làm
người của chúng ta lại không bao giờ cho phép ta thoát đau khổ.
Đau khổ sinh lý. Đau khổ tâm tình. Đau khổ của bản thân ta, đau
khổ của thân nhân ta, đau khổ của đồng bào ta, đau khổ của
nhân loại: Ta đau trong bản thân ta, và cũng đau trong thân xác
của những người ta yêu mến. Kinh nghiệm hằng ngày cho thấy:
Nhiều khi ta có thể chịu được những đau khổ của bản thân,
nhưng không thể chịu nổi khi nhìn người thân yêu giẫy giụa trong
bệnh tật hoặc buồn tủi. Trong những trường hợp như thế, chúng
ta thấy mình hoàn toàn bất lực: Chúng ta bị chặn đứng bởi những
giới hạn ghê sợ. Trong những giờ phút đó, chúng ta không thể
không tự đặt vấn đề hư vô hay siêu việt. Chả lẽ đau khổ bởi tình
