“con vật xã hội” (danh từ nhóm duy vật dùng để chỉ con người)
với niềm ngụy tín tự dối mình rằng chết là rơi vào hư vô. Chúng
tôi gọi đó là một ngụy tín (mauvaise foi), vì thực sự đã là người thì
không thể thành thực tin rằng chết là rơi vào hư vô: Muốn tin như
thế, con người phải giả tảng và phải tự lừa dối mình.
Kết luận: Khi suy tư nhiều về cái chết, con người hiện sinh
không thể không gặp siêu việt hiện ra bên kia cái chết của con
người.
Còn một tượng số nữa khá thâm thúy và để giúp ta vén màn
thấy siêu việt: Đó là tội lỗi. Jaspers hay dùng chữ sa ngã (chute)
để tránh cho tội lỗi khỏi vướng ý nghĩa quá tôn giáo của nó. Sa
ngã là gì? Là vấp phải những hình thức của tội ác: Thiếu thành
thực, thiếu quảng đại, thiếu can đảm, thiếu lương tâm nhà nghề
v.v... Người quân tử là người biết nhận ra những khuyết điểm của
mình; kẻ tiểu nhân là kẻ chỉ mau mau tìm cách đổ lỗi cho người
khác, cho nên người quân tử hay tự hối, và nhờ tự hối mà có thể
tự tân; trái lại kẻ tiểu nhân, vì không nhận lỗi mình, cho nên không
thấy cần sửa mình chi hết, và như vậy càng ngày càng đi sâu vào
chỗ hư hỏng bất trị. Chuyện người xưa và chuyện người nay
cùng thế cả. Jaspers đã chủ trương rằng hiện sinh trung thực là
hiện sinh khả hữu (existence possible), nghĩa là con người phải
luôn luôn tiến thêm và thể hiện cái định mệnh của mình một cách
đầy đủ hơn: Đã vậy, con người cần phải biết mình, nhận ra
những sa ngã hằng ngày của mình. Mỗi sa ngã là một thức tỉnh
cho những ai biết suy niệm về thân phận con người. Jaspers viết:
“Sa ngã là ý thức mường tưởng rằng mình đang rơi vào hư vô”.
Cũng như tất cả những hoàn cảnh giới hạn trên kia, sa ngã tỏ ra
lưỡng diện: Nó có thể xô ta xuống đáy hư vô, nhưng có thể là
tượng số vén màn cho ta thấy siêu việt. Nếu ta coi sa ngã là tự
nhiên, hoặc coi nó là phi lý như Camus thì sa ngã sẽ dẫn ta đến
