ngày càng “soi vào” sinh hoạt tôn giáo của tha nhân để nhận định
ở đấy những hình thức chân lý khả dĩ bổ khuyết cho sự hiểu biết
của ta về siêu việt: Ta phải coi tha nhân như đồng quyền với ta
trong tình yêu của Thượng đế: Tha nhân cũng là những nhân vị
cao quý như ta, và cũng được Thượng đế quý trọng như ta. Định
mệnh của ta không cao quý hơn định mệnh của tha nhân. Đó là ý
nghĩa cảm thông của niềm tin.
C - Siêu việt là gì?
Cho đến đây, Jaspers mới chỉ cho ta thấy mối tương quan
giữa ta và siêu việt thôi, chưa cho thấy siêu việt là gì? Siêu việt là
một Thượng đế có ngã vị, hay là một thực tại siêu ngã vị? Một khi
đã làm quen với tư tưởng Jaspers, chúng ta sẽ không chờ đợi ở
ông những định nghĩa rành rọt về siêu việt thể và bao dung thể.
Bao dung thể (l’englobant) là danh từ Jaspers dùng để gọi siêu
việt thể. Nguyên một danh từ này đủ nói lên ý nghĩ của Jaspers
về siêu việt thể: Bao dung thể là gì nếu không phải là thực tại
vượt ra ngoài tất cả những gì tôi có thể biết và suy nghĩ về siêu
việt? Thoạt tiên người ta có cảm tưởng như bao dung thể của
Jaspers giống như tinh thần tuyệt đối của Hégel, nghĩa là một
thực tại vượt lên trên những hữu thể hữu hạn (Dasein) và đồng
hóa với tổng số của những hữu thể hữu hạn đó; nhưng xem kỹ
vào, chúng ta thấy bao dung thể của Jaspers thực là một siêu
việt, không phải tổng số những cái hữu hạn: Jaspers quả quyết
tất cả những gì ta gặp thấy và biết được một cách rõ ràng, đều
không phải là bao dung thể. “Bao dung thể chỉ hiện ra lờ mờ, xa
xa thôi. Không bao giờ ta gặp được chính bao dung thể”. Vì thế,
ngay ở đầu chương bàn về bao dung thể, Jaspers đã nói ngay
rằng “ý tưởng về bao dung thể là một ý tưởng căn bản, và cũng là
một trong những ý tưởng khó hiểu nhất”.
