bao dung thể như thực tại bao trùm trên bốn bình diện của hữu
thể,
1) Hữu thể khả nghiệm.
2) Lãnh vực của ý thức nói chung
3) Lãnh vực của tinh thần
4) Và sau hết là lãnh vực của hiện sinh.
Đừng vội ghép cho Jaspers cái tội duy nội (immanentisme)
nghĩa là coi Thượng đế như hồn của vũ trụ, sức sống của vũ trụ,
hoặc tội phiếm thần (panthéisme) coi bất cứ cái chi cũng là thần
linh. Jaspers không duy nội, vì siêu việt của ông không phải là
tổng số những hữu thể cá biệt của mỗi bình diện hiện hữu;
Jaspers càng không duy nội vì Thượng đế của ông không phải là
tổng số của bốn bình diện hiện hữu; Thượng đế của ông siêu việt
rất xa trên các bình diện hiện hữu này: Không những vượt trên
bình diện của ba loại trên; tức vật thể, ý thức và tinh thần, và còn
vượt trên bình diện cao nhất của con người, tức bình diện hiện
sinh. Điều này chúng ta thấy quá rõ qua những trình bày của
Jaspers. Như thế chúng ta phải kết luận rằng: Vô cùng thể của
Jaspers là một vô cùng tích cực; không phải một vô cùng tiêu cực
do sự ta phá bỏ những giới hạn do hữu thể để tạo ra: Vô cùng thể
tiêu cực là một vô cùng do luận lý tạo nên, khi ta bỏ cái “cùng” đi
thì có “vô cùng”, còn vô cùng tích cực là một thực tại vượt quá tri
thức ta, vượt quá khả năng thông hiểu của ta, vượt quá khả năng
quan niệm của ta. Cho nên vô cùng của Jaspers không thể đối
tượng hóa được. Và Jaspers thường nặng lời chỉ trích những tôn
giáo có khuynh hướng đối tượng hóa siêu việt thể mỗi khi họ
dừng lại, tự cho rằng mình đã biết đủ về Thượng đế “Triết lý sống
động trong bao dung thể, còn phản triết lý (l’antiphilosophie) thì
vùng vẫy trên môi trường cứng đọng, sờ sờ, và có tính chất thực
