tại khách quan”. Câu này ngụ ý rằng triết gia sống trong sự vọng
lên vô biên, còn kẻ phàm phu là người vội cho những suy nghĩ
của mình là tuyệt mỹ và là hình ảnh đích thực của vô cùng rồi.
Như thế, triết gia là người khiêm cung trước huyền nhiệm của vô
cùng thể, trái lại kẻ phàm phu thì thiền càn và tự đại nên kẻ phàm
phu dám gói vô biên vào trong một ý tưởng của hắn: Hắn dám đối
tượng hóa siêu việt thể. Mà một siêu việt thể bị đối tượng hóa thì
còn gì là siêu việt? Một vô cùng thể bị xác định thì sao gọi là vô
cùng được nữa? Kết cục, Jaspers lại đưa chúng ta về địa điểm
cũ, địa điểm hiện sinh, để từ đó nhìn lên siêu việt với tất cả lòng
thành kính và tin tưởng. Từ địa điểm hiện sinh của ta, ta tự nhận
mình có liên quan mật thiết với siêu việt; hơn nữa, chúng ta nhận
thấy hiện sinh là tương quan với siêu việt, tương quan thiết yếu
đến nỗi hễ thiếu siêu việt, thì hiện sinh liền mất tính chất trung
thực, hết thế vươn lên. Tuy nhiên, chúng ta như người ngồi trên
bờ đại dương bao la: Ta chứng nghiệm có đại dương và ta biết ta
ngồi kề bên đại dương, nhưng ta không thể xác định được đại
dương, không thể bao quát đại dương trong một cái nhìn của ta
(com- prendre). Cũng thế, hiện sinh của ta được đặt trong tương
quan mật thiết với siêu việt, hay nói theo nguyên văn của
Jaspers, “Hiện sinh là cửa mở vào siêu việt” nhưng chỉ mở vào
thôi, chưa phải là bao quát và đi vòng quanh được vô cùng thể.
Bản tính con người là hữu hạn, nên con người không thể bao
quát được vô cùng thể.
Trên đây chúng ta thấy Jaspers dùng cả thảy ba bốn danh từ
để chỉ Thượng đế: Nào là siêu việt thể (le Transcendant), nào là
vô cùng thể (l’infini), nào là bao dung thể (l’Englobant), nào là
Thượng đế hay Thiên chúa (Dieu). Ấy là chúng tôi chưa nói đến
một danh từ khác nữa của Jaspers để chỉ Thượng đế: Tuyệt đối
thể (l’Absolu). Chúng ta nên coi những danh từ này như hoàn
