Nhìn vào lịch sử triết học Pháp quốc, người ta không thể chối
cãi được rằng Marcel đã khai sinh cho phong trào hiện sinh:
Không những cuốn Journal métaphysique (Nhật ký siêu hình học)
của ông xuất bản năm 1927, đồng thời với cuốn Sein un Zeit của
Heidegger, đã lay tỉnh các giới trí thức hồi đó còn mê ngủ trong
học thuyết Hégel, nhưng nhất là các kịch bản của ông như Le
seuil invisible (Ngưỡng cửa vô hình), Le regard neuf (Cái nhìn
mới), Le mort de demain (Người chết ngày mai), La Chapelle
ardente (Tụng kinh cạnh xác chết) v.v... xuất bản vào những năm
1914 và 1920, đã thu hút tâm hồn con người trí thức vào một trào
lưu mới mẻ: Trào lưu hiện sinh. Nhưng, sau đó vài mươi năm,
nghĩa là tự khoảng năm 1945, khi mà Sartre và Merleau-Ponty
làm cho triết hiện sinh trở thành một cái “mốt” tư tưởng, thì
Marcel lại bắt đầu công kích chữ hiện sinh chủ nghĩa
(existentialisme) một cách gay gắt. Ông làm thế, vì ông thấy
Sartre muốn hướng triết hiện sinh về nẻo vô thần để kết cục đưa
triết hiện sinh tới chỗ coi mọi sự là phi lý. Muốn tránh con đường
cùng đó, con đường của triết phi lý (philosophie de l’absurde),
Marcel sớm tuyên bố một cách dứt khoát rằng triết của ông không
phải là triết hiện sinh, nhưng là một tân phái Socrate (Néo-
Socratisme). Với danh hiệu này Marcel cũng nhắm theo đuổi hai
mục tiêu của Socrate xưa: Về phương pháp thì luôn luôn dùng
những tra vấn để vượt lên mãi tới chỗ toàn chân toàn thiện: Về
chủ đích thì luôn luôn nhắm tới chỗ đối diện với thực tại toàn vẹn.
Marcel đã lấy Socrate làm gương mẫu trong việc đi tìm chân lý:
Theo ông, ta phải tránh xa những quyết định vội vàng và hình
thức, vì sẽ làm tê liệt tất cả sức truy tầm và óc tiến thủ của con
người; không bao giờ được phép cho rằng mình đã đạt tới chân
lý toàn vẹn, không bao giờ được phép an nghỉ, như thể mình đã
biết tất cả những gì có thể biết về mình, về vũ trụ, và về siêu việt.
