thành hình của người khác; còn nhà tư tưởng thì phát ra những
tư tưởng mới mẻ như sáng tạo. Nhà quan niệm hành động trên
những sự vật chết, những ý tưởng đã bị khách thể hóa, những ý
tưởng vô hồn: Ông ta vô tình đã trở thành nô lệ cho những ý
tưởng đó; những ý tưởng đó càng cao đẹp cảnh nô lệ càng tàn
khốc; tàn khốc, vì ông ta không biết mình là nô lệ, và cứ tưởng
mình là cao kiến lắm. “Nhà quan niệm là điển hình thứ người
nguy hại nhất trong loài người, bởi vì họ nô lệ cái thành phần
cứng đọng của tâm linh, mà họ không ngờ. Thế rồi óc nô lệ đó
của họ sẽ làm cho họ trở thành cuồng tín khi họ đối xử với người
khác”. Trái lại, người hiện sinh sinh hoạt như một nhà tư tưởng.
Nhà tư tưởng không bị phóng thể vì những tư tưởng của mình;
họ không coi những tư tưởng đó là tuyệt mỹ, không dừng lại nơi
chúng; nhưng họ giống như con tằm nhả tơ mà không biết đến
tơ, vì thế họ luôn giữ được tâm hồn sáng tạo.
2. Những mảnh đời dĩ vãng.
Marcel là người chống lại khách thể tính, chống lại mọi hình
thức cứng đọng. Trên đây, ta đã thấy ông chống lại sự coi những
ý tưởng như những sự vật, mặc dầu coi chúng là báu vật. Bây
giờ ta lại thấy ông lay tỉnh con người để họ đừng triền miên trong
tình trạng phóng thể về dĩ vãng của họ. Thế thường, khi ai đã làm
được việc chi to tát, nhất là khi đã có công tranh đấu cho xứ sở
hoặc kiến tạo một triều đại người đó có quyền hãnh diện về sự
nghiệp của mình. Nhưng, theo Marcel thì những vĩ nhân phải
chọn: Một là đừng ỷ lại vào dĩ vãng để khỏi sa lầy trong an
hưởng, hai là chỉ sống để nghĩ về sự nghiệp của mình thì nhất
định sẽ tự nhốt mình trong tình trạng hưu trí. Nhìn vào lịch sử thế
giới cũng như lịch sử nước nhà, biết bao anh hùng đà đi tới suy
vong chỉ đi muốn chiếm hữu dĩ vãng của họ.
