phải là chúng”. Sau khi đã làm quen với tư tưởng Marcel, người
ta thấy hình như tất cả nền triết học của ông đã xây trên hai phạm
trù hiện hữu và chiếm hữu (être et avoir). Hiện hữu và chiếm hữu
là hai thực tại đối lập nhau; tuy nhiên con người chưa vươn tới
hiện sinh thường lẫn lộn hai thực tại đó một cách vô cùng tai hại:
Chẳng hạn những kẻ hãnh diện vì giàu sang và lấy tiền tài làm
giá trị nhân bản của mình. Những kẻ này tự đồng hóa mình với
tiền tài: Họ đồng hóa mình với những sở hữu của họ; những sở
hữu này càng đê tiện bao nhiêu, họ càng trở thành những người
đê tiện bấy nhiêu. Họ không có một chút giá trị tinh thần nào hết;
họ chưa vươn tới hiện hữu; họ vẫn sa lầy trong chiếm hữu. Trong
một xã hội chợ chiều, ai càng gian hùng càng được kính nể, và
thiên hạ thường đánh giá con người theo tiền lương tháng hoặc
chiếc xe hơi, những giá trị tinh thần như công bằng và bác ái,
nhân nghĩa và trung tín chỉ còn là những kỷ niệm nhợt nhạt của
thời xưa. Những xã hội như thế hơn kém chi là những đoàn
người mà người La Mã bảo “Homo homini lupus, người với người
như lang với sói”. Bao lâu con người còn lấy những giá trị vật
chất làm chủ đích sinh hoạt của mình, thì chúng ta vẫn chưa có
quyền hy vọng sống trong những xã hội nhân đạo hơn.
Hiện hữu khác chiếm hữu. Con người khác sự vật. Nhưng
khác nhau ở điểm nào nhất? Marcel thường nhấn mạnh về hai
đặc điểm của hiện sinh: Tự do và định mệnh. Đó là hai điểm làm
con người khác sự vật, và làm cho một người đã vươn tới hiện
sinh khác một người sống trong tình trạng sự vật
Tự do. - Ai cũng dễ thấy đây là quan điểm chung cho tất cả
các triết gia hiện đại: Coi tự do tính là yếu tính của con người.
Triết học cổ truyền thường định nghĩa con người là “con vật có lý
trí”, triết học ngày nay lại coi lý trí chỉ là kiện tính (facticité) của
con người thôi, lý trí chưa phải là cái làm cho tôi là tôi và anh là
