của những bản năng và những dục vọng; họ không đủ tự chủ để
sử dụng sức thúc đẩy của hoàn cảnh. Họ đã bị hoàn cảnh chi
phối và thúc đẩy.
Vậy tự do không phải là “muốn làm chi thì làm”.
Tự do có phải là “tôi có toàn quyền quyết định và sử dụng bản
thân tôi?”. Không thiếu triết gia như Sartre đã nghĩ như thế; còn
Marcel với những suy nghĩ thận trọng về hai phạm trù hiện hữu
và chiếm hữu, đã từ chối cách nhìn đó. Theo ông, khi con người
“sử dụng” cuộc đời mình, “sử dụng” bản thân mình, thì con người
sống hoàn toàn bằng phạm trù chiếm hữu: Khi đó con người coi
bản thân mình như một sự vật; và như vậy còn gì có tự do? Tự
do là đặc tính của con người hiện sinh, tức con người nhận mình
là chủ thể tinh thần, khác xa những sự vật. Cho nên khi tôi dùng
tài nghệ của tôi để phụng sự một đoàn thể, một chủ nghĩa v.v...
đến nỗi bỏ quên bản thân và định mệnh của tôi khi đó tôi tự phản
bội mình. Và đã tự phản bội, thì sự phục vụ của tôi cũng chỉ là
một phản bội đối với những người mà tôi phục vụ. Marcel giải
nghĩa tỉ mỉ như sau: Một người dám “sử dụng” cuộc đời của mình
như sử dụng một món tiền, người đó đã vật thể hóa bản thân họ.
Họ đã coi bản thân họ như có thể đánh giá bằng những giá trị vật
chất và tinh thần, trong khi thực sự bản thân ta vượt trên tất cả
mọi giá trị vật chất và tinh thần.
Tóm lại, cả hai loại người trên đây, loại người coi tự do là
“muốn làm chi thì làm” và loại người dám “sử dụng” bản thân và
định mệnh của mình, cả hai loại người đó đều chỉ sống như
những sự vật. Họ sống bằng chiếm hữu. Họ chưa hiện hữu.
Chưa hiện hữu, họ chưa thực sự tự do.
Tự do đích thực là gì?
