là một tư tưởng vừa thâm thúy vừa xây dựng. Chúng ta thử tìm
hiểu đôi chút qua hai ý tưởng của ông về gặp gỡ và yêu mến.
a) Gặp gỡ.
Ngay tự cuốn Nhật ký siêu hình học. Marcel đã để lại những
trang về ý nghĩa sự gặp gỡ. Gặp gỡ là sự cảm thông giữa hai
nhân vị; cần nhớ rằng đây là mối cảm thông hai chiều: Cả hai
người cùng coi nhau là nhân vị. Khi tôi chưa ghi nhận anh là anh
(Tu), thì chưa thể có gặp gỡ. Marcel nhận định rằng: Thường
người ta nói chuyện và nghĩ mình đối thoại với tha nhân, trong khi
thực sự người ta vẫn độc thoại. Tại sao thế? Tuy nói năng với tha
nhân, mà tôi vẫn độc thoại, vì tôi vẫn chỉ coi tha nhân như hắn
(Lui). Bao lâu tôi còn coi tha nhân như một hắn, thì tuy tha nhân
đối diện với tôi, nhưng thực sự tôi coi tha nhân như một đơn vị
người (un individu), không có anh ta thì đã có người khác: Họ đều
là những người như nhau cả. Trong viễn tượng đó, tôi có thể lấy
một người máy để thay cho tha nhân: Câu chuyện của tôi với tha
nhân không mấy khi vượt quá mức câu chuyện giữa tôi và một
người máy, vì tôi chỉ hỏi những câu chuyện thường đàm như kiểu
chuyện về nắng mưa, mạnh yếu v.v... Bao lâu tôi chưa thắc mắc
về tha nhân và chưa đợi ở tha nhân những câu trả lời có tính
cách quan trọng, thì tôi chưa coi tha nhân là anh (Tu), và mới chỉ
coi là hắn thôi. Coi là hắn, tức coi tha nhân như một sự vật, hay ít
ra cũng coi tha nhân như một người vắng mặt, và như vậy làm
sao gặp gỡ được? Theo Marcel khi coi tha nhân là hắn, tôi có hỏi
hắn tha nhân đi nữa, thì cũng chỉ nhận một tờ giấy mẫu có in
những lời chỉ dẫn. Hai người nói với nhau mà không chút chi
thông cảm với nhau. Trái lại khi tôi coi tha nhân là anh, thì tôi có
những câu trả lời thông cảm: Tôi thận trọng và áy náy chờ đợi
câu trả lời đó, và tha nhân cũng suy nghĩ đắn đo trước khi trả lời.
Khi câu trả lời đã nói ra, tha nhân thấy như hồn mình dính theo
