câu nói: Phần tôi, ngươi nhận câu trả lời, tôi thấy một chuyển biến
sâu xa trong người tôi, bởi vì câu trả lời kia đã trở thành một cái
chi ở trong con người tôi. Muốn có những câu trả lời thông cảm
đó, tất nhiên phải có tương chủ tính (intersubjectivité) giữa tha
nhân và tôi, hai chúng tôi cùng trọng kính nhau như những nhân
vị đầy đủ chủ quyền và đầy đủ khôn ngoan: Tôi chờ đợi câu trả
lời của tha nhân vì tôi coi câu nói đó là một ánh sáng cho đời tôi;
còn tha nhân cũng băn khoăn suy nghĩ, vì biết rằng tôi trọng kính
câu trả lời đó.
Marcel nói ngay cho biết: Theo kinh nghiệm của ông, mối
tương đồng này rất ít thấy trong xã hội loài người.
Người ta đưa ra những danh từ rất kêu như “đồng bào”, “bình
đẳng”, “đề cao nhân vị”, nhưng sự thực mỗi người chỉ biết có
mình thôi: Chỉ có tôi là nhân vị, chỉ mình tôi là chủ thể. Vì thế khi
người ta nói chuyện và bàn tính công việc với nhau, người trên
thường lấy giọng phán truyền và người dưới biết ngay có đưa ra
những ý kiến hay, cũng không được chấp nhận. Như vậy làm sao
có đối thoại và gặp gỡ được? Điều này đúng cho tất cả mọi giao
tiếp giữa người, giao tiếp chính trị, giao tiếp xã hội và giao tiếp gia
đình. Trong tất cả mọi giao tiếp, gặp gỡ là điều kiện để có nhân
đạo, và là điều kiện để thêm phong phú cho con người.
Xem như thế, gặp gỡ là một thái độ tinh thần, không phải một
vị trí vật chất. Tôi ngồi trên một chiếc xe lô chật chội, người nọ sát
lưng kề đùi người kia, vậy mà ai dám bảo rằng chúng tôi gặp gỡ
nhau trên chuyến xe lô đó? Trái lại hai người yêu nhau, dầu ngàn
dặm xa xôi, vẫn hiện diện với nhau, vẫn gặp nhau. Những người
chen chúc nhau trên chiếc xe lô kia, không nghĩ đến nhau, không
“lòng kề bên lòng nhau”, cho nên dầu thể xác họ sát bên nhau,
mà lòng họ đang hướng về những nẻo đâu xa. Trái lại, hai người
tuy xa nhau ngàn trùng, vẫn có thể đêm ngày chỉ nghĩ đến nhau:
