đại chúng, phổ thông, dễ đọc, nhưng chỉ cho ta một ý tưởng quá
sơ sài về triết hiện sinh của Sartre. Thành thử tất cả triết của
Sartre chứa đựng trong cuốn L’Être et le néant”.
Bạn đọc sẽ hỏi: Vậy cuốn Critique de la raison dialectique thì
sao? Cuốn này cùng với cuốn L’Être et le néant là hai kỳ công
của Sartre, tuy nhiên trong cuốn này Sartre không thêm một nét
mới hoặc chữa một nét cũ về quan niệm con người của ông. Như
tên cuốn sách đã nói lên một cách rõ ràng, ở đây Sartre nhằm
phê bình lý trí biện chứng, duy vật biện chứng. Theo Sartre, “một
triết học muốn giữ trọn sức tác động của nó, cần phải tránh đừng
sa vào chỗ tĩnh tọa, trình bày như một hệ thống thụ động và đã
kết thúc; trái lại, phát sinh ra chuyển biến xã hội, một nền triết học
đích danh phải tỏ mình là một chuyển động, nhằm cắn lên tương
lai... Cho nên khi nào óc thực tế, động lực phát sinh ra triết học
kia ngưng lại, thì triết học cũng hết hiệu lực”. Triết học phát sinh
do những suy tư về hoàn cảnh cụ thể của thời thế: Như vậy nó là
con đẻ của chuyển động xã hội, nhưng rồi nó lại phải là một
chuyển động để chuẩn bị con người hành động trên tương lai. Nó
phải nhằm “cắn lên tương lai”. Nó không được ngưng lại, không
được trở thành một hệ thống tư tưởng tách ra ngoài thực tế.
Ngược lại Sartre nghĩ chỉ có thuyết hiện sinh của ông mới xứng
đáng là đại diện cho tư tưởng chính tông của Các Mác, vì thuyết
hiện sinh chủ trương như Mác rằng: Con người làm nên lịch sử
bằng những sự kiện xã hội đã tác tạo nên con người; như thế
chuyển động biện chứng mới thực sự linh động. Con người chịu
điều kiện xã hội nhưng con người là chủ động, nên con người
nhất thiết phản ứng lại những đè nén và những kích thích do
hoàn cảnh xã hội xui nên. Theo tôn chỉ biện chứng: “có đi và có
lại ấy” (xã hội cho con người được ăn mặc, học hành, sướng,
khổ, vinh, nhục; con người vì muốn vươn lên, nên phủ nhận bộ
